Blog

Zakaz konkurencji jest jednym z kluczowych elementów umowy inwestycyjnej w startupach. Jego celem jest ochrona interesów startupu oraz inwestorów przed działaniami, które mogłyby negatywnie wpłynąć na jego rozwój.

Sprawdź również: obsługa prawna startupów

Jak wprowadzić zakaz konkurencji w startupie oraz co to właściwie znaczy?

Klauzula dotycząca zakazu konkurencji zobowiązuje founderów do powstrzymania się od podejmowania działań konkurencyjnych, które mogłyby godzić w interesy spółki. Często dodawana jest również Umowa o zakazie konkurencji dla kluczowych pracowników startupu.

Kogo obowiązuje zakaz konkurencji

Zakaz konkurencji najczęściej obowiązuje:

• Założycieli startupu - osoby, które są głównymi inicjatorami projektu i mają największy wpływ na jego rozwój. Są oni kluczowymi osobami odpowiedzialnymi za strategię i kierunek rozwoju firmy, dlatego ich pełne zaangażowanie jest niezwykle istotne. (czytaj również: zakładanie startupu)
• Kluczowych pracowników - pracowników posiadających istotną wiedzę i umiejętności, które mogłyby być wykorzystane w działalności konkurencyjnej. Dotyczy to szczególnie tych, którzy mają dostęp do poufnych informacji i technologii rozwijanych przez startup.
• Inwestorów – czasami, jednak w praktyce spotyka się to stosunkowo rzadko, ale zakaz konkurencji może obejmować również inwestorów, szczególnie tych, którzy angażują się operacyjnie w rozwój startupu. Mogą oni być zobowiązani do powstrzymania się od wspierania bezpośrednich konkurentów startupu, aby uniknąć konfliktu interesów.

Okres obowiązywanie zakazu konkurencji

Kolejną istotną kwestią, którą należy uwzględnić w umowie inwestycyjnej jest okres obowiązywania zakazu konkurencji, który może trwać także po zakończeniu współpracy. Zwyczajowo przyjmuje się, że czas ten nie powinien przekraczać dwóch lat od momentu rozstania ze spółką, a jednocześnie za datę odejścia uznaje się nie tylko moment rezygnacji z zarządu spółki (członków zarządu zgodnie z art.211 ksh obowiązuje ustawowy zakaz konkurencji), lecz także moment zbycia udziałów lub akcji. Można więc formalnie nie być już w spółce i nawet nie posiadając udziałów nadal podlegać zakazowi konkurencji.

Elementy zakazu konkurencji w umowie o pracę oraz w kontrakcie B2B:

Zakaz konkurencji w umowie o pracę jest klauzulą, która może być włączona do standardowej umowy zatrudnienia lub może być zawierana jako oddzielna umowa o zakazie konkurencji dla pracowników startupu. Ważne jest aby wszystkie postanowienia precyzowały dokładnie definicję działalności konkurencyjnej, oraz dokładny zakres przedmiotu zakazu.

Klauzula o zakazie konkurencji lub zakaz działalności konkurencyjnej może być definiowany jako wszelka działalność gospodarcza lub zawodowa w zakresie identycznym lub istotnie podobnym w stosunku do działalności spółki, bez względu na fakt, czy działalność ta jest wykonywana w sposób ciągły, okresowy czy jednorazowy oraz niezależnie od formy czy sposobu prowadzenia takiej działalności. Często też zakaz konkurencji łączy się z wyłącznością operacyjną w zależności od tego jakie są ustaleniami między stronami.

Zapis taki ma na celu ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa, na przykład poprzez zapobieganie udostępnianiu poufnych informacji konkurentom lub unikanie sytuacji, w której pracownik może wykorzystać zdobyte doświadczenie i kontakty biznesowe w konkurencyjnej firmie. Często też jeśli mamy bardzo innowacyjne pomysły i chcemy zabezpieczyć się przed konkurencją praktykowana jest umowa o zachowanie poufności, która zobowiązuje pracownika do zachowania poufności wszelkich informacji związanych z działalnością startupu.

Warto pamiętać, że przepisy prawne ściśle regulują klauzulę o zakazie konkurencji. Nie może ona nadmiernie ograniczać możliwości zawodowych pracownika ani naruszać jego prawa do swobodnego wyboru zatrudnienia. Ponadto, jeśli zakaz konkurencji ma obowiązywać również po ustaniu stosunku pracy, były pracodawca zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania z tytułu takiego zakazu. W związku z tym do umowy warto wprowadzić uprawnienie pracodawcy do zwolnienia byłego pracownika z zakazu konkurencji w dowolnym momencie (po złożeniu takiego oświadczenia odpadnie konieczność dalszego wypłacania odszkodowania).

Należy pamiętać, że zgodnie z Kodeksem Pracy umowa o zakazie konkurencji musi zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Oznacza to, że np. wymiana podpisanych skanów umowy spowoduje nieważność zastrzeżonego zakazu.

Czy zakaz konkurencji jest legalny przy kontraktach B2B?

Kiedy umowa o zakazie konkurencji może być nieważna?

Zakaz konkurencji w kontraktach B2B jest istotnym elementem umów handlowych między przedsiębiorstwami. Zabezpiecza on interesy obu stron, zapobiegając sytuacjom, w których jedna ze stron mogłaby wykorzystać zdobyte informacje i kontakty biznesowe na szkodę drugiej.

Warto zwrócić uwagę, że pomimo że w umowie o pracę i w kontraktach B2B cel zakazu konkurencji jest podobny w obu przypadkach – ochrona interesów przedsiębiorstwa – istnieją istotne różnice w sposobie jego stosowania, regulacjach prawnych i konsekwencjach dla stron umowy.

2. Przepisy prawne

• Zakaz konkurencji w kontraktach B2B:
  • Podstawą prawną zakazu konkurencji w kontraktach B2B są ogólne zasady prawa cywilnego. Klauzule te są regulowane głównie przez Kodeks cywilny oraz umowy zawierane między przedsiębiorstwami. W Polsce przepisy dotyczące zakazu konkurencji mogą być interpretowane na podstawie zasady swobody umów.
• Zakaz konkurencji w umowie o pracę:
  • W przypadku umów o pracę zakaz konkurencji jest regulowany przez Kodeks pracy, który określa zasady dotyczące zakazu konkurencji zarówno w trakcie trwania stosunku pracy, jak i po jego zakończeniu.

2. Cel i zakres zakazu

• Zakaz konkurencji w B2B:
  • Celem jest ochrona interesów przedsiębiorstw współpracujących ze sobą. Zakres zakazu może obejmować różne aspekty działalności konkurencyjnej, takie jak wytwarzanie podobnych produktów, świadczenie podobnych usług, czy korzystanie z poufnych informacji uzyskanych w trakcie współpracy.
• Zakaz konkurencji w umowie o pracę:
  • Celem jest ochrona pracodawcy przed działalnością konkurencyjną pracownika, zarówno w trakcie trwania stosunku pracy, jak i po jego zakończeniu. Zakres zakazu konkurencji jest zazwyczaj bardziej restrykcyjny i szczegółowy, obejmujący np. zakaz pracy dla konkurencji czy prowadzenia działalności gospodarczej w określonej branży.

3. Czas trwania

• Zakaz konkurencji w B2B:
  • Okres obowiązywania zakazu jest negocjowany między stronami i może być różny w zależności od specyfiki umowy. Może obejmować kilka miesięcy lub lat po zakończeniu współpracy.
• Zakaz konkurencji w umowie o pracę:
  • Zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy obowiązuje przez cały okres zatrudnienia. Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy musi być określony na piśmie (pod rygorem nieważności umowy dot. zakazu konkurencji) i nie może trwać dłużej niż przez okres uzgodniony w umowie, zazwyczaj nieprzekraczający dwóch lat (chociaż przepisy nie wskazują na maksymalny 2okres obowiązywania zakazu konkurencji).

4. Wynagrodzenie

• Zakaz konkurencji w B2B:
  • Zakaz konkurencji w umowach B2B zazwyczaj nie wiąże się z dodatkowym wynagrodzeniem, chyba że strony umowy postanowią inaczej. Jest to element umowy handlowej, mający na celu zabezpieczenie interesów biznesowych.
• Zakaz konkurencji w umowie o pracę:
  • Pracownikowi przysługuje odszkodowanie za przestrzeganie zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy. W Polsce odszkodowanie to nie może być niższe niż 25% wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika przed zakończeniem umowy o pracę, przez cały okres obowiązywania zakazu.

5. Konsekwencje naruszenia

• Zakaz konkurencji w B2B:
  • Naruszenie zakazu konkurencji może skutkować roszczeniami odszkodowawczymi oraz karami umownymi określonymi w umowie. W zależności od umowy, mogą to być poważne konsekwencje finansowe oraz prawne.
• Zakaz konkurencji w umowie o pracę:
  • Naruszenie zakazu konkurencji przez byłego pracownika może skutkować obowiązkiem zwrotu otrzymanego odszkodowania za przestrzeganie zakazu =. Pracodawca może także żądać naprawienia szkody wynikłej z naruszenia zakazu konkurencji. Ponadto naruszenie zakazu konkurencji podczas trwania stosunku pracy może skutkować również tzw. zwolnieniem dyscyplinarnym.

6. Ważność i egzekwowalność

• Zakaz konkurencji w B2B:
  • Klauzule muszą być proporcjonalne i uzasadnione, aby były egzekwowalne. Nadmiernie restrykcyjne zakazy mogą być uznane za nieważne przez sąd.
• Zakaz konkurencji w umowie o pracę:
  • Musi być wyraźnie określony i zgodny z przepisami Kodeksu pracy. Sądy pracy mogą uznać zakaz za nieważny, jeśli jest zbyt restrykcyjny lub nieproporcjonalny do celu.

Umowa o zakazie konkurencji może okazać się nieważna w kilku kluczowych przypadkach:

1. Nadmierna długość zakazu: Jeśli okres obowiązywania zakazu jest przesadnie długi, sądy mogą uznać go za nadmierny. Na przykład, jeśli zakaz trwa kilka lat po zakończeniu zatrudnienia, może to być uznane za nieproporcjonalne ograniczenie swobody zawodowej pracownika.
2. Niejasny lub zbyt szeroki zakres zakazanych działań: Umowa musi precyzyjnie określać, jakie działania są zakazane. Jeśli klauzula jest zbyt ogólna lub obejmuje działania, które nie mają bezpośredniego związku z działalnością pracodawcy, może zostać uznana za nieważną. Na przykład, zakaz obejmujący całą branżę, w której działa pracownik, zamiast konkretnych konkurencyjnych działań, może być podważony.
3. Brak adekwatnej rekompensaty finansowej: Pracownik powinien otrzymywać odpowiednie odszkodowanie za okres, w którym obowiązuje zakaz konkurencji po zakończeniu zatrudnienia. Jeśli umowa nie przewiduje takiej rekompensaty lub jest ona niższa od tej zastrzeżonej w Kodeksie pracy, sądy mogą uznać zakaz za nieuczciwy i nieważny (albo określić, że odszkodowanie należy się w minimalnej wysokości określonej w przepisach).
4. Znaczące ograniczenie możliwości zawodowych: Jeśli zakaz konkurencji znacząco utrudnia pracownikowi znalezienie nowej pracy lub prowadzenie działalności zawodowej, może być uznany za nadmierny i nieważny. Na przykład, zakaz pracy w całym sektorze, w którym pracownik ma doświadczenie i kwalifikacje, może być uznany za zbyt restrykcyjny.
5. Naruszenie zasad współżycia społecznego i uczciwej konkurencji: Umowa o zakazie konkurencji nie może naruszać podstawowych zasad prawa, takich jak zasady uczciwej konkurencji i współżycia społecznego. Jeśli sądy uznają, że klauzula zakazująca konkurencji jest sprzeczna z tymi zasadami, mogą stwierdzić jej nieważność lub wymusić modyfikację nieuczciwych postanowień.

Jak zakaz konkurencji wpływa na życie prywatne?

Zakaz konkurencji może mieć bezpośredni wpływ na życie prywatne founderów oraz kluczowych pracowników. Oto kilka aspektów, które warto wziąć pod uwagę:

• Rodzina - W niektórych przypadkach zakaz konkurencji może obejmować również najbliższych członków rodziny, takich jak małżonkowie czy dzieci, jeśli angażują się oni w działalność biznesową. Ważne jest, aby zrozumieć, jakie są dokładne postanowienia umowy inwestycyjnej i w jaki sposób mogą one wpływać na możliwości zawodowe członków rodziny. Warto również zadbać o transparentną komunikację zarówno z członkami rodziny jak i inwestorami, aby uniknąć nieporozumień i konfliktów. Jasne przedstawienie swoich planów i zobowiązań może pomóc uniknąć konfliktów. Pamiętać też należy, że w tym przypadku odpowiedzialność foundera czy też pracownika ma charakter gwarancyjny – odpowiada on za działania nie tylko swoje, lecz również osób trzecich.
• Hobby - Zakaz konkurencji może również wpływać na hobby założycieli i pracowników. Jeśli ich pasje są związane z działalnością, która mogłaby być uznana za konkurencyjną wobec startupu, lub mogą mieć bezpośredni wpływ na działalność w spółce mogą pojawić się pewne ograniczenia. Nawet jeśli te działania są wykonywane w ramach czasu wolnego, mogą one wpłynąć na skupienie i zaangażowanie założyciela w rozwój startupu. Dlatego ważne jest, aby założyciele dokładnie przemyśleli swoje zaangażowanie w inne projekty i hobby, aby uniknąć naruszenia zakazu konkurencji. Na przykład, osoba zaangażowana w startup technologiczny może być zobowiązana do rezygnacji z udziału w projektach open-source, które mogłyby konkurować z produktami startupu.

Podsumowanie

Klauzula zakazu konkurencji ma na celu ochronę interesów inwestora, pracodawcy oraz jest istotnym narzędziem ochrony interesów przedsiębiorstwa i musi być formułowana z uwzględnieniem przepisów i zasad obowiązujących w danej sytuacji prawnej. Może mieć decydujący i znacząco wpływać na codzienne życie, wybory zawodowe i pasje pracowników, ale też founderów oraz ich rodziny=. Prawidłowo sformułowana i wdrożona klauzula może znacząco przyczynić się do stabilności operacyjnej firmy oraz zabezpieczenia jej tajemnic handlowych i know-how. Niemniej jednak, jej implementacja wymaga starannego przemyślenia, proporcjonalności i zgodności z obowiązującymi przepisami prawnymi. Dlatego ważne jest, aby dokładnie przeanalizować zapisy takiej klauzuli i rozważyć jej potencjalny wpływ na różne aspekty życia prywatnego i zawodowego.

W LAWMORE przygotowaliśmy checklistę zgodnego z prawem korzystania z AI

W dzisiejszych czasach narzędzia oparte na sztucznej inteligencji (AI) oferują ogromne korzyści, jednak ich użycie wiąże się również z ryzykami prawnymi, które muszą być odpowiednio zidentyfikowane i zarządzane. Jednym ze sposobów, które może pomóc w zarządzaniu ryzykiem, jest używanie narzędzi do autodiagnozy, takich jak nasza checklista.

AI może wiązać się z utratą poufności danych. Brak regularnych aktualizacji i nadzoru nad AI może z kolei prowadzić do niezgodności z aktualnymi przepisami. Skutki błędów AI są trudne do przypisania, co komplikuje kwestie odpowiedzialności prawnej. Międzynarodowy transfer danych wiąże się z dodatkowymi wymogami prawnymi, takimi jak zgodność z RODO. Tych aspektów jest wiele więcej.

Nasza checklista pomaga zidentyfikować te ryzyka i wdrożyć odpowiednie procedury ochronne, zapewniając zgodność z przepisami i minimalizując potencjalne konsekwencje prawne.

Co obejmuje treść checklisty:

• Wprowadzenie
• Kluczowe pytania
• Polityka AI w firmie
• AI a RODO
• AI a IT
• AI a dział kreatywny
• AI a HR
• AI a działalność lecznicza

Checklista jest do pobrania tutaj: link

W obliczu ostatnich wydarzeń, w których Rafał Brzoska padł znowu ofiarą technologii deepfake, nasuwa się pytanie o regulacje dotyczące tej technologii. Deepfake, wykorzystując sztuczną inteligencję do tworzenia realistycznych, lecz fałszywych treści, staje się coraz większym zagrożeniem. Odpowiedzią na to wyzwanie może być AI Act, który wprowadza konkretne zasady dotyczące przejrzystości i odpowiedzialności za treści generowane przez AI. Przeanalizujmy, jakie regulacje wprowadza prawo Unii Europejskiej i jakie mają one znaczenie w kontekście ochrony przed nadużyciami związanymi z technologią deepfake.

AI Act a deepfake

▪ Obowiązki w zakresie przejrzystości (artykuł 50)Dostawcy systemów AI, które generują treści w postaci syntetycznych dźwięków, obrazów, wideo lub tekstu, muszą zapewnić, aby wyniki tych systemów były oznakowane jako sztucznie wygenerowane lub zmanipulowane (z wyjątkami). Operatorzy, którzy nie przestrzegają tych obowiązków, mogą być narażeni na surowe kary.▪ Kary za naruszenia (artykuł 99)Artykuł ten przewiduje szereg kar za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących AI. Na dostawców i podmioty stosujące, którzy nie spełniają obowiązków przejrzystości, mogą być nałożone kary pieniężne w wysokości do 15 000 000 EUR lub do 3% całkowitego rocznego światowego obrotu z poprzedniego roku obrotowego, w zależności od tego, która z tych kwot jest wyższa.▪Kim są dostawcy i podmioty stosująceJednakże zgodnie z AI Act ww. odpowiedzialność pieniężną ponoszą dostawcy i podmioty stosujące. Kim oni są? „Podmiot stosujący” oznacza osobę fizyczną lub prawną, organ publiczny, agencję lub inny podmiot, które wykorzystują system AI, nad którym sprawują kontrolę (z wyjątkiem sytuacji, gdy system AI jest wykorzystywany w ramach osobistej działalności pozazawodowej). Z kolei „dostawca” oznacza osobę fizyczną lub prawną [...] lub inny podmiot, które rozwijają system AI lub model AI ogólnego przeznaczenia lub zlecają rozwój systemu AI lub modelu AI ogólnego przeznaczenia oraz które – odpłatnie lub nieodpłatnie – pod własną nazwą lub własnym znakiem towarowym wprowadzają do obrotu lub oddają do użytku system AI.Jak to zatem wygląda z Meta?

Rola Mety jako platformy hostującej treści AI

▫ Dyrektywa o handlu elektronicznym (2000/31/WE):Facebook, jako platforma hostingowa, może korzystać z ograniczenia odpowiedzialności na mocy art. 14 dyrektywy, pod warunkiem że nie ma wiedzy o nielegalnej działalności lub informacji oraz działa szybko, aby usunąć lub zablokować dostęp do takich informacji po uzyskaniu wiedzy o ich nielegalnym charakterze.▫ Ogólne Rozporządzenie o Ochronie Danych (RODO):Wizerunek jest daną osobową. W sytuacji, gdy treści generowane przez AI naruszają wizerunek (np. deepfake), Meta musi przestrzegać przepisy RODO, które chronią dane osobowe obywateli UE.▫ Akt o Usługach Cyfrowych (Digital Services Act):DSA wprowadza nowe obowiązki dla platform internetowych dotyczące przejrzystości i odpowiedzialności za treści publikowane na ich stronach, w szczególności Meta musi mieć wdrożone mechanizmy przeciwdziałania dezinformacji, w tym treści generowanych przez AI (wręcz DSA wskazuje, że platforma powinna dostosować procesy moderowania treści, aby zapewnić szybkość i jakość rozpatrywania zgłoszeń).Trudno być tu czarno-białym. Z jednej strony nadmiar przepisów jest problematyczny, ale kiedy sytuacja jest poważna, okazuje się, że taki system prawny nie jest aż tak zły.Obraz herbinisaac z Pixabay

Fundacja rodzinna to instytucja prawna, której głównym celem jest zarządzanie majątkiem rodzinnym i zabezpieczenie jego sukcesji na kolejne pokolenia. Przed podjęciem decyzji o utworzeniu fundacji rodzinnej należy przeanalizować wady i zalety założenia fundacji rodzinnej w Polsce.

Korzyści i ograniczenia fundacji rodzinnej:

Fundacja rodzinna korzyści:

1. Ochrona majątku: Fundacja rodzinna umożliwia skuteczną ochronę majątku przed nieprzewidzianymi zdarzeniami, takimi jak rozwód czy problemy finansowe członków rodziny.
2. Planowanie spadkowe: Umożliwia precyzyjne zaplanowanie podziału majątku między spadkobierców, co może pomóc w uniknięciu konfliktów rodzinnych.
3. Podtrzymanie tradycji rodzinnych: Fundacja rodzinna może być użyta do promowania i kontynuowania rodzinnych tradycji oraz wartości.
4. Optymalizację obciążeń podatkowych: W polskim systemie prawnym fundacje rodzinne zyskują na znaczeniu, gdyż pozwalają na optymalizację obciążeń podatkowych, co jest szczególnie istotne w kontekście przekazywania majątku na kolejne pokolenia.

Fundacja rodzinna wady:

1. Koszty administracyjne: Prowadzenie fundacji rodzinnej wiąże się z kosztami administracyjnymi, które mogą być wysokie w zależności od jej struktury i wielkości majątku.
2. Skomplikowane przepisy prawne: Zarządzanie fundacją rodzinną wymaga znajomości skomplikowanych przepisów prawnych, co może wymagać zatrudnienia specjalistów, takich jak prawnicy czy doradcy podatkowi.
3. Brak elastyczności: W niektórych przypadkach fundacja rodzinna może ograniczać elastyczność zarządzania majątkiem, co może być problematyczne w dynamicznie zmieniających się warunkach rynkowych.
4. Ograniczona dostępność środków: Część majątku w fundacji rodzinnej może być trudniej dostępna dla członków rodziny, co może ograniczać ich swobodę finansową.

Analiza Ryzyka i Korzyści Związanych z Fundacją Rodzinną

Jakie są ryzyka związane z prowadzeniem fundacji rodzinnej?

Prowadzenie fundacji rodzinnej, jak każda działalność, wiąże się z pewnymi ryzykami. Analiza kosztów i korzyści powinna uwzględniać zarówno potencjalne zagrożenia, jak i korzyści, aby móc odpowiednio zarządzać fundacją. Oto niektóre z głównych ryzyk:

1. Ryzyko finansowe: Zarządzanie funduszami fundacji wymaga ostrożności i odpowiedniego planowania. Niewłaściwe inwestycje lub zarządzanie mogą prowadzić do strat finansowych.
2. Ryzyko zarządzania: Fundacje rodzinne często zależą od zarządzania przez członków rodziny, co może prowadzić do konfliktów interesów, nieefektywności lub braku profesjonalizmu w prowadzeniu organizacji.
3. Ryzyko prawne: Fundacje muszą przestrzegać przepisów prawa, zarówno krajowego, jak i międzynarodowego. Niezgodność z przepisami może skutkować sankcjami prawnymi i finansowymi.
4. Ryzyko reputacyjne: Każdy skandal lub negatywna opinia dotycząca działalności fundacji może wpłynąć na jej wizerunek i zaufanie publiczne.

Wady i zalety założenia fundacji rodzinnej w Polsce

Ocena efektywności fundacji rodzinnej w Polsce ma swoje wady i zalety. Do zalet należy możliwość efektywnego zarządzania majątkiem rodzinnym, co pozwala na jego ochronę i pomnażanie z korzyścią dla przyszłych pokoleń. Fundacja rodzinna umożliwia również lepsze planowanie sukcesji, zapewniając ciągłość działalności i minimalizując ryzyko sporów rodzinnych. Dodatkowo, korzyści podatkowe mogą przynieść istotne oszczędności.

Z drugiej strony, założenie fundacji rodzinnej wiąże się z pewnymi wadami. Proces ten jest skomplikowany i kosztowny, co może stanowić barierę dla mniej zamożnych rodzin. Ponadto, fundacja musi spełniać liczne wymogi prawne i regulacyjne, co generuje dodatkowe koszty i obowiązki administracyjne. Wreszcie, ograniczona elastyczność w zarządzaniu majątkiem fundacji może być postrzegana jako utrudnienie w dostosowywaniu się do zmieniających się warunków rynkowych.

Porównanie z Innymi Formami Organizacji Non-Profit

W porównaniu z innymi formami non-profit, jak stowarzyszenia czy fundacje społeczne, fundacje rodzinne są bardziej zorientowane na interesy i cele konkretnej rodziny, co może ograniczać ich uniwersalność, ale zwiększać ich skuteczność w realizacji konkretnych przedsięwzięć.

Krytyczna Analiza Modelu Biznesowego Fundacji Rodzinnej

Model biznesowy fundacji rodzinnej opiera się na długofalowym planowaniu i zarządzaniu majątkiem. Jest to efektywne, gdy zaangażowanie rodziny jest wysokie i skoncentrowane na trwałej zmianie społecznej, ale wymaga również solidnych kompetencji zarządczych i strategicznego planowania.

Czy Warto Założyć Fundację Rodzinną?

Decyzja o założeniu fundacji rodzinnej powinna być poprzedzona dogłębną analizą kosztów i korzyści. Potencjalne korzyści podatkowe i wpływ społeczny muszą być zrównoważone z ryzykiem i kosztami prowadzenia.

Podsumowując, fundacja rodzinna oferuje znaczące korzyści w kontekście zarządzania majątkiem rodzinnym i realizacji celów społecznych, jednakże wiąże się to z poważnymi wyzwaniami, które wymagają odpowiedzialnego podejścia i profesjonalnego zarządzania. Decyzja o jej założeniu powinna być starannie przemyślana, z uwzględnieniem wszystkich za i przeciw.

Przeczytaj również: jak napisać status fundacji rodzinnej?

Fundacja rodzinna jest nowym narzędziem w polskim systemie prawnym, które ma na celu m.in. zapewnienie ochrony przed rozdrobnieniem budowanego przez wiele lat majątku firmy rodzinnej powstałego w związku z prowadzoną przez firmę działalnością gospodarczą oraz wzmocnienie narzędzi prawnych do przeprowadzenia procesów sukcesyjnych w firmach rodzinnych w perspektywie wielu pokoleń. Jako autonomiczna jednostka prawna, fundacja rodzinna umożliwia skuteczną ochronę majątku przed potencjalnymi zagrożeniami, jakie mogą wynikać z procesów sukcesyjnych, rozbicia majątkowego między wielu beneficjentów, w tym niepełnoletnich, oraz innych osobistych sytuacji rodzinnych. Jej głównym zadaniem jest zapewnienie, że zasoby rodziny pozostaną nienaruszone i będą mogły być efektywnie wykorzystane zarówno na potrzeby obecnych, jak i przyszłych pokoleń, zwłaszcza w sytuacjach, kiedy nie wszyscy członkowie rodziny chcą aktywnie uczestniczyć w zarządzaniu przedsiębiorstwem rodzinnym.

Krok po kroku: zakładanie polskiej fundacji rodzinnej

Zakładanie fundacji rodzinnej rozpoczyna się od precyzyjnego określenia jej celów. Zalecamy konsultacje prawne przed założeniem polskiej fundacji rodzinnej, aby w sposób zgodny z prawem doprecyzować cele, organizację i zasady działania fundacji rodzinnej i zadbać o zgodność inicjatywy z obowiązującymi przepisami. Następnie, należy opracować projekt oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej oraz wzór statutu polskiej fundacji rodzinnej, który jest jej najważniejszym dokumentem. W statucie obowiązkowo należy określić:

1. nazwę fundacji rodzinnej;
2. siedzibę fundacji rodzinnej;
3. szczegółowy cel fundacji rodzinnej;
4. beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących mu uprawnień;
5. zasady prowadzenia listy beneficjentów;
6. zasady, w tym szczegółowy tryb, zrzeczenia się uprawnień przez beneficjenta;
7. czas trwania fundacji rodzinnej, jeżeli jest oznaczony;
8. wartość funduszu założycielskiego;
9. zasady powoływania i odwoływania oraz uprawnienia i obowiązki członków organów fundacji rodzinnej, a także zasady reprezentacji fundacji rodzinnej przez zarząd albo przez inne organy fundacji rodzinnej w przypadkach wskazanych w ustawie;
10. podmiot uprawniony do zatwierdzenia czynności zarządu fundacji rodzinnej w organizacji;
11. co najmniej jednego beneficjenta uprawnionego do uczestnictwa w zgromadzeniu beneficjentów;
12. zasady zmiany statutu;
13. przeznaczenie mienia fundacji rodzinnej po jej rozwiązaniu, w tym określenie beneficjenta uprawnionego do mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.

Etapy przygotowań do założenia polskiej fundacji rodzinnej

Ustawa o fundacji rodzinnej wskazuje, że założenie fundacji rodzinnej składa się z kilku głównych etapów:

1. złożenia przez fundatora oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w formie aktu notarialnego (w akcie założycielskim albo w testamencie),
2. sporządzenia statutu fundacji rodzinnej (statut sporządza się w formie aktu notarialnego),
3. przygotowania spisu mienia wniesionego do fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego,
4. ustanowienia organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut,
5. wniesienia funduszu założycielskiego do fundacji rodzinnej (przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych - w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych - w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie),
6. wpisania fundacji rodzinnej do prowadzonego przez sąd rejestrowy rejestru fundacji rodzinnych.

Sprawdź również: koszt założenia fundacji rodzinnej

Wymagane dokumenty do założenia polskiej fundacji rodzinnej

Do zgłoszenia fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych należy załączyć:

• akt założycielski fundacji rodzinnej albo protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu, w którym ustanowiono fundację rodzinną;
• statut fundacji rodzinnej;
• oświadczenie fundatora o wniesieniu mienia na pokrycie funduszu założycielskiego,a w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie -oświadczenie członków zarządu, że fundusz założycielski zostanie wniesiony w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych;
• dowód ustanowienia organów fundacji rodzinnej, z wyszczególnieniem ich składu osobowego, jeżeli skład organów fundacji rodzinnej nie wynika z jej statutu;
• zgody na pełnienie funkcji członka organu fundacji rodzinnej (w przypadku członka zarządu – wraz z jego adresem do doręczeń);
• zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego dotyczące członków zarządu;
• dowód uiszczenia opłaty sądowej (500 zł).

Procedura rejestracji polskiej fundacji rodzinnej

Po zgromadzeniu wszystkich wymaganych przepisami dokumentów, należy złożyć wniosek o wpis fundacji rodzinnej w rejestrze fundacji rodzinnych. Po złożeniu wniosku, sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa oraz czy dane wskazane we wniosku w zakresie imion, nazwisk, numerów PESEL, nazw lub firm, NIP oraz numeru identyfikacyjnego REGON są prawdziwe. W pozostałym zakresie sąd rejestrowy bada, czy zgłoszone dane są zgodne z rzeczywistym stanem, jeżeli ma w tym przypadku uzasadnione wątpliwości. Po pozytywnym rozpatrzeniu, fundacja podlega wpisowi do rejestru fundacji rodzinnych, co jest równoznaczne z uzyskaniem przez fundację rodzinną osobowości prawnej.

Jak przygotować się do założenia fundacji rodzinnej w Polsce?

Przygotowanie do założenia fundacji rodzinnej wymaga nie tylko zgromadzenia wymaganych dokumentów, ale również strategicznego planowania. Warto przeprowadzić analizę potrzeb, które fundacja rodzinna miałaby zaspokajać, a także ocenić potencjalne źródła finansowania. Planowanie finansowe i strategiczne jest niezwykle ważne dla polskiej fundacji rodzinnej, gdyż stanowi podstawę jej stabilności, skuteczności i trwałości.

Planowanie misji i celów polskiej fundacji rodzinnej

Misja fundacji rodzinnej powinna odzwierciedlać wartości i przekonania fundatorów oraz odpowiadać ich realnym potrzebom. Cele powinny być konkretnie sformułowane, mierzalne i osiągalne. Planowanie misji i celów to także moment na zastanowienie się nad długoterminową strategią działania fundacji, co umożliwi jej efektywne i zrównoważone funkcjonowanie w przyszłości.

Statut fundacji rodzinnej to dokument prawny określający cele, zasady działania, strukturę zarządzania oraz sposób dysponowania majątkiem fundacji. W statucie zawarte są informacje dotyczące głównego celu fundacji, który często skupia się na wsparciu członków rodziny, edukacji, kulturze lub działalności charytatywnej. Zawartość i forma statutu fundacji rodzinnej określa także, kto i w jaki sposób może być członkiem fundacji oraz jakie są prawa i obowiązki zarządu i fundatorów. Precyzuje również kryteria i procedury przyjmowania nowych członków oraz rozdysponowywania środków fundacji.

Sprawdź również: fundacja rodzinna kancelaria

Krok po kroku: tworzenie statutu fundacji rodzinnej

1. Określenie celu fundacji: Na początku zdefiniuj, jakie będą główne cele fundacji. Mogą to być cele charytatywne, edukacyjne, naukowe, kulturalne lub inne zgodne z prawem;
2. Wybór nazwy: Wybierz nazwę, która będzie reprezentować działalność i charakter fundacji. Nazwa powinna być unikalna i nie może naruszać praw innych podmiotów;
3. Określenie siedziby: Wskazanie siedziby jest ważne dla kwestii rejestracyjnych oraz prawnych;
4. Wyznaczenie organów fundacji: Określ, jakie organy będą zarządzać fundacją. Najczęściej są to zarząd i rada fundacji. Opisz ich zadania, sposób powoływania oraz kompetencje;
5. Zasady działania: Zdefiniuj, jak będą wyglądały procesy decyzyjne wewnątrz fundacji, w tym sposób podejmowania decyzji, zarządzanie środkami i reprezentacja;
6. Majątek fundacji: Określ, jaki majątek początkowy przekazujesz fundacji oraz zasady jego zarządzania i dysponowania. Wymień źródła finansowania działalności fundacji;
7. Zasady zmiany statutu i rozwiązania fundacji: Określ procedury, jakie należy spełnić, aby zmienić statut lub rozwiązać fundację. Możesz również wskazać, co stanie się z majątkiem fundacji po jej rozwiązaniu;
8. Rejestracja fundacji: Po sfinalizowaniu statutu, dokument należy złożyć w odpowiednim sądzie rejestrowym w celu uzyskania statusu prawnej osobowości;
9. Dopracowanie innych aspektów prawnych: Upewnij się, że statut spełnia wszystkie wymogi prawne, w tym te dotyczące ochrony danych osobowych i przepisów o działalności dobroczynnej;
10. Wdrożenie: Po zarejestrowaniu, fundacja może rozpocząć działalność zgodnie ze swoim statutem i celami.

Jak napisać statut fundacji rodzinnej

O ile statut nie stanowi inaczej, uchwały organów fundacji rodzinnej zapadają bezwzględną większością głosów, a każdemu członkowi przysługuje jeden głos. Głosowania są co do zasady jawne, z możliwością zarządzenia głosowania tajnego na żądanie członka organu. Głosowania natomiast muszą być tajne w sprawach: odwołania członków organów, pociągnięcia ich do odpowiedzialności i w innych sprawach osobowych. Fundacja rodzinna działa na podstawie statutu fundacji (a także regulaminów), które to ustala fundator. W związku z tym ma on niemal nieograniczoną swobodę w zakresie ustalenia zasad działania fundacji , a organy jedynie wykonują jego wolę. Ponadto sam fundator może zostać członkiem zarządu i osobiście sprawować pieczę nad działalnością fundacji rodzinnej. Warto zwrócić uwagę na możliwość uregulowania w statucie podstaw dotyczących przekazania kompetencji fundatora. Statut fundacji może bowiem przewidywać, że w razie śmierci fundatora na jego miejsce wstąpi osoba uprzednio przez niego wyznaczona lub jego spadkobierca. Statut może również upoważnić pozostałe organy fundacji rodzinnej do podjęcia odpowiednich zmian statutu w sytuacji, kiedy fundator nie będzie mógł wykonać swoich uprawnień. Wprowadzenie takich postanowień pozwoli na uniknięcie paraliżu decyzyjnego w fundacji rodzinnej i umożliwi płynną sukcesję. Wymagania prawne dotyczące statutu fundacji rodzinnej określają, że musi on być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Struktura statutu fundacji rodzinnej

Postanowienia ogólne

• Nazwa i siedziba fundacji: Pełna nazwa fundacji oraz adres jej siedziby;
• Cele fundacji: Jasne określenie celów, dla których fundacja została powołana, np. zarządzanie majątkiem rodzinnym, wsparcie członków rodziny, działalność charytatywna;
• Czas trwania fundacji: Określenie, czy fundacja jest powołana na czas określony, czy nieokreślony.

Majątek fundacji

• Źródła majątku: Wskazanie, jakie składniki majątku fundacji wchodzą w jej posiadanie, np. wkłady pieniężne, nieruchomości, akcje;
• Zasady zarządzania majątkiem: Procedury dotyczące inwestowania i dystrybucji majątku, z uwzględnieniem wytycznych fundatora.

Organy fundacji

• Zarząd:
  • Skład zarządu: Minimalna liczba członków, możliwość powołania beneficjentów;
  • Powoływanie i odwoływanie członków zarządu: Dokonywane przez fundatora, a po jego śmierci przez radę protektorów lub zgromadzenie beneficjentów;
  • Okres kadencji: Określenie czasu trwania kadencji członków zarządu;
  • Uprawnienia i obowiązki: Zarząd odpowiada za realizację celów fundacji, zarządzanie bieżącymi sprawami oraz reprezentowanie fundacji na zewnątrz;
  • Zasady wynagradzania: Możliwość wynagradzania członków zarządu za ich pracę, zgodnie z rynkowymi stawkami.
• Rada protektorów (jeśli ustanowiona):
  • Skład rady: Możliwość powołania beneficjentów, ale nie mogą mieć więcej niż połowy głosów;
  • Powoływanie i odwoływanie członków: Dokonywane przez fundatora, a po jego śmierci przez zgromadzenie beneficjentów;
  • Uprawnienia i obowiązki: Nadzór nad działalnością zarządu, kontrola zgodności działań z celami fundacji;
  • Zasady wynagradzania: Możliwość wynagradzania członków rady protektorów.
• Zgromadzenie beneficjentów:
  • Skład zgromadzenia: Beneficjenci wskazani w statucie;
  • Uprawnienia: Podejmowanie kluczowych decyzji dotyczących fundacji, w tym zmian w statucie i likwidacji fundacji;
• Okresowy audyt:
  • Obowiązek audytu: Coroczny audyt przeprowadzany przez niezależnych specjalistów, np. doradców podatkowych, biegłych rewidentów.

Zmiany w statucie fundacji rodzinnej

• Procedura zmiany statutu: Możliwość zmian przez zarząd po śmierci fundatora, z uwzględnieniem bieżącej sytuacji ekonomicznej i prawnej, przy zachowaniu celów fundacji określonych przez fundatora;
• Ochrona założeń fundacji: Zasady zabezpieczające przed zmianami, które mogłyby zniszczyć podstawowe założenia fundacji.

Likwidacja fundacji rodzinnej

• Procedury likwidacji:
  • Oświadczenie fundatora: Notarialne oświadczenie fundatora o rozwiązaniu fundacji;
  • Orzeczenie sądu: W przypadku zarządzania fundacją w sposób oczywiście sprzeczny z jej celami;
  • Uchwała zgromadzenia beneficjentów: Jednomyślna uchwała ze względu na istotną zmianę sytuacji ekonomicznej;
  • Uchwała zarządu: Uchwała zarządu o rozwiązaniu fundacji.

Wytyczne inwestowania majątku fundacji rodzinnej

• Kierunki inwestycji: Wytyczne dotyczące inwestowania majątku fundacji w celu jego pomnażania, zgodne z celami fundacji;
• Bezpieczeństwo inwestycji: Zasady minimalizowania ryzyka inwestycyjnego;
• Zrównoważony rozwój: Inwestycje powinny wspierać zrównoważony rozwój i długoterminową stabilność majątku fundacji.

Elementy statutu fundacji rodzinnej

Elementy statutu to konkretne składniki, które muszą być zawarte w statucie fundacji. Przykładowe elementy mogą obejmować:

• Nazwę i siedzibę fundacji;
• Cel fundacji;
• Składniki majątkowe fundacji;
• Zasady zarządzania fundacją;
• Sposób powoływania i odwoływania organów fundacji;
• Prawa i obowiązki członków organów fundacji;
• Sposób reprezentacji fundacji;
• Zasady zmiany statutu.

Przykładowy statut fundacji rodzinnej

Jak dostosować statut fundacji rodzinnej do potrzeb i celów?

Dostosowanie statutu fundacji rodzinnej do potrzeb i celów fundacji wymaga przemyślanej strategii. Pierwszym krokiem jest precyzyjne zdefiniowanie celów fundacji, które powinny odzwierciedlać wartości i aspiracje założycieli. Następnie należy określić strukturę zarządzania fundacją, w tym role i odpowiedzialności członków zarządu oraz zasady podejmowania decyzji. Ważne jest również, aby uwzględnić mechanizmy zapewniające przejrzystość finansową i operacyjną, takie jak regularne audyty i sprawozdania. Konieczne jest przewidzenie zasad zmiany statutu, umożliwiających elastyczne dostosowanie do zmieniających się okoliczności i potrzeb.

Wymagania prawne dotyczące statutu fundacji rodzinnej

Wszystkie fundacje rodzinne muszą działać zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi. Statut fundacji rodzinnej powinien zawierać zapisy zgodne z prawem o fundacjach, w tym o ochronie danych osobowych, przepisach podatkowych oraz zasadach działalności charytatywnej. Zawartość i forma statutu fundacji rodzinnej Statut fundacji rodzinnej powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego i zawierać wszystkie wymagane elementy, takie jak nazwa i siedziba fundacji, cele, zasady zarządzania majątkiem, organy fundacji, procedury zmiany statutu oraz likwidacji fundacji. Statut powinien być precyzyjny i jasny, aby uniknąć wszelkich nieporozumień w przyszłości.

Cena otwarcia fundacji rodzinnej

Koszty początkowe związane z utworzeniem fundacji rodzinnej zgodnie z UoFR, opłata stała, którą pobiera się od zgłoszenia fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych wynosi 500 zł. Przy czym należy pamiętać, że jeżeli wniosek o rejestrację fundacji rodzinnej w rejestrze fundacji rodzinnych będzie składany przez pełnomocnika, wówczas należy mieć na uwadze konieczność poniesienia opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.Szacunkowy budżet na założenie fundacji rodzinnej powinien uwzględniać nie tylko koszty prawników i doradców, ale także inne potencjalne wydatki, takie jak opłaty rejestracyjne, koszty administracyjne oraz ewentualne opłaty notarialne. Planowanie budżetu na założenie fundacji rodzinnej jest kluczowym krokiem, który pomoże uniknąć nieprzewidzianych wydatków i zapewni płynny proces tworzenia fundacji.W kontekście kosztów założenia fundacji rodzinnej, warto podkreślić, że wartość mienia wnoszonego na fundusz założycielski nie może być niższa niż 100 000 zł. Jest to minimalna kwota wymagana przez prawo, aby fundacja rodzinna mogła zostać utworzona. Co więcej, zgodnie z ustawą, w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim, wniesienie funduszu założycielskiego musi nastąpić przed wpisaniem fundacji do rejestru fundacji rodzinnych. Oznacza to, że przed formalnym zarejestrowaniem fundacji, konieczne jest wniesienie odpowiedniego wkładu majątkowego, który stanowi podstawę jej działalności.Kolejnym obowiązkowym kosztem, który pojawia się przy rejestracji fundacji rodzinnej jest opłata w wysokości 30 zł od każdego wniosku do Krajowego Rejestru Karnego w celu wydania zaświadczenia o niekaralności każdej osoby, która ma zostać członkiem zarządu lub rady nadzorczej fundacji rodzinnej.Ponadto trzeba pamiętać, że jeżeli wniosek o rejestrację czy też wniosek o wydanie zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego, będzie składany do sądu przez pełnomocnika, wówczas powstanie konieczność uiszczenia opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Sprawdź również: fundacja rodzinna doradztwo

Opłaty za zakładanie fundacji rodzinnej

Poza opłatami związanymi z samą rejestracją fundacji rodzinnej należy liczyć się z kosztami wynikającymi ze sporządzeniem aktu notarialnego czy testamentu. Koszty te jednak są ograniczane poprzez maksymalne stawki taksy notarialnej.Procedura zakładania fundacji rodzinnej pozostawia fundatorowi swobodę w określaniu, w jaki sposób fundacja rodzinna będzie funkcjonować, pozwalając na szczegółowe określenie zależności pomiędzy organami fundacji rodzinnej, a nawet wyznaczyć kierunek przyszłych inwestycji.

Koszty formalności przy tworzeniu fundacji rodzinnej

W celu utworzenia fundacji rodzinnej, w pierwszej kolejności należy złożyć oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej, które zamieszcza się w akcie założycielskim lub w testamencie. Oba wyżej wymienione dokumenty należy sporządzić w formie aktu notarialnego.

Opłaty notarialne i administracyjne przy zakładaniu fundacji rodzinnej

Kolejnym krokiem jest przygotowanie, również w akcie notarialnym, statutu fundacji rodzinnej, który określa zasady funkcjonowania tego podmiotu. Ustalenie treści statutu należy wyłącznie do fundatora (lub fundatorów – jeżeli jest więcej niż jeden), a przygotowując ten dokument należy zadbać o to, by znalazły się w nim wymagane ustawą elementy.Jeśli chodzi o koszty związane z sporządzeniem aktu założycielskiego jak i statutu, to obecnie obserwuje się dwie praktyki stosowane przez notariuszy.Pierwsza z nich polega na przygotowaniu przez notariusza aktu założycielskiego i statutu w jednym akcie notarialnym, co wiąże się z zapłatą jednej taksy notarialnej. Druga praktyka przyjęta przez notariuszy polega na traktowaniu obu dokumentów jako oddzielne przez co w takim wypadku jesteśmy obciążeni podwójną opłatą notarialną.Przy wyliczaniu taksy notarialnej, należy wziąć pod uwagę dwie kwestie:

• Notariusz, ustalając wysokość pobieranych opłat, działa na podstawie rozporządzenia w którym zostały wskazane maksymalne stawki, jakie notariusz może pobrać z tytułu prowadzonych czynności notarialnych. Co do zasady wysokość opłaty notarialnej jest uzależniona od wartości dokonywanej czynności, tj. np. uchwalenia statutu fundacji rodzinnej.
• Fundator zobowiązany jest wnieść do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie.

• Podatek od towarów i usług VAT (stawka 23% pobierana od opłaty za wypis aktu notarialnego).

Natomiast, jeżeli notariusz nie przygotuje aktu założycielskiego i statutu fundacji rodzinnej w jednym dokumencie, należy przygotować się na konieczność poniesienia dwóch opłat, które łącznie, przy założeniu wniesienia funduszu założycielskiego w wysokości 100.000 zł, mogą wynieść nawet do 3.000 zł.

Koszty prawnicze i doradcze związane z tworzeniem fundacji rodzinnej

Koszty prawnicze i doradcze związane z tworzeniem fundacji rodzinnej mogą różnić się w zależności od wielu czynników, takich jak zakres potrzebnej pomocy prawnej, lokalizacja, rozmiar i cel fundacji, jak również złożoność jej struktury prawnej. Tworzenie statutu, który spełnia wymogi prawne i jednocześnie odzwierciedla cele fundacji, jest kluczowym elementem, który może wymagać wsparcia doświadczonych prawników i doradców. Ustanowienie fundacji rodzinnej może wiązać się z koniecznością skonsultowania się z doradcą podatkowym, aby zoptymalizować korzyści podatkowe wynikające z jej działalności.

Aleksandra Maciejewicz, rzeczniczka patentowa i partner w kancelarii LAWMORE, pełniła rolę prelegentki podczas niedawnej konferencji „Perspektywy Women in Tech Summit 2024”. Poprowadziła warsztaty zatytułowane „Aspekty prawne: z mocnym skupianiem na AI Act i jego wpływie na biznes”. Uczestniczki dyskutowały o przyszłości regulacji AI oraz przygotowaniu firm na nadchodzące wyzwania prawne. Podkreślono konieczność proaktywnego i strategicznego działania firm, aby dostosować się do zmieniającego się krajobrazu prawnego, współpracować z prawnikami, tworzyć wewnętrzne polityki AI oraz inwestować w edukację pracowników. Zachęcono do działań, które zapewnią lepsze zrozumienie i dostosowanie do przyszłych regulacji dotyczących sztucznej inteligencji.

„Perspektywy Women in Tech Summit” to największe w Europie wydarzenie dla kobiet w technologiach. Dwa dni intensywnych rozmów, specjalistycznych warsztatów czy sesji mentoringowych z liderami świata technologii zgromadzi niemal 10 000 uczestniczek i uczestników z 80 krajów świata.

Hasłem tegorocznej edycji jest „Tech-Life Balance”. Główne tematy konferencji obejmują programowanie kwantowe, interakcje human-machine, przyszłość data science, nową sztuczną inteligencję, cyfrową ekologię, cyberbezpieczeństwo oraz aktualne kwestie społeczne.

Organizatorem konferencji jest Fundacja Edukacyjna Perspektywy. Patronat nad wydarzeniem objęło ponad 200 podmiotów, w tym instytucje, czy najlepsze uczelnie techniczne. Konferencja organizowana jest od 2018 roku, a jej główną misją jest wzmocnienie pozycji kobiet w obszarze technologii i nauki oraz wykreowanie Polski jako głównego europejskiego centrum tematyki kobiet w technologiach. To także największe w Europie targi pracy dla kobiet w branży technologicznej.

Mamy przyjemność poinformować, że 10 czerwca miała miejsce konferencja Horizon CEE’24. Partner naszej kancelarii – Paula Pul, miała zaszczyt uczestniczyć w debacie pt. "Równouprawnienie: Czy jesteśmy na drodze do równości?". Debata dotyczyła równouprawnienia płci – tematu, który w biznesie nadal pozostaje dużym wyzwaniem. Dyskusja ta skupiła się na przeszkodach, jakie nadal napotykają kobiety w środowisku zawodowym i społecznym. Podkreślono, że pomimo wieloletnich dyskusji i szkoleń, równość płci w biznesie postępuje zbyt wolno, co potwierdza raport Global Gender Gap, wskazujący, że zniwelowanie globalnej różnicy między płciami może zająć aż 132 lata.

Horizon CEE’24 to strategiczne wydarzenie w 2024 r., które koncentruje się na kluczowych wyzwaniach stojących przed Polską dotyczących biznesu, gospodarki, technologii, pozycji w UE oraz bezpieczeństwa geopolitycznego. W ramach tego wielowymiarowego wydarzenia liderzy polskiego i światowego biznesu, polityki wraz z ekspertami i czołowymi reprezentantami świata nauki będą debatować na tematy strategiczne związane z przyszłością rozwoju Polski w najbliższych dziesięcioleciach.

Horizon CEE’24 to miejsce, gdzie rewolucyjne idee przenikają się, inspirując do refleksji nad przyszłością organizacji w świetle nowych technologii, niestabilności otoczenia biznesowego, zielonej rewolucji, inteligentnych miast, ewolucji kultury, cyfrowej transformacji, równouprawnienia w biznesie oraz wpływu zmian pokoleniowych na kształtowanie nowoczesnych środowisk pracy.

Horizon CEE’24 to także platforma, gdzie idee i strategie łączą się, tworząc wizję przyszłości, a uczestnicy prognozują, jaką drogą podążą liderzy w erze niepokoju i dynamicznych zmian. To nie tylko przestrzeń do debaty, ale także pole inspiracji do kształtowania nowoczesnych modeli oraz adaptacji do nowej rzeczywistości.

W ostatnich latach coraz więcej przedsiębiorstw i profesjonalistów decyduje się na współpracę w ramach umowy B2B (Business to Business). Ten model współpracy może oferować znaczące korzyści, ale jak każda forma działalności gospodarczej, ma także swoje wyzwania. Poniżej przedstawiamy kompleksowy przewodnik po umowach B2B, uwzględniając ich zalety, potencjalne pułapki oraz kluczowe aspekty, na które należy zwrócić uwagę podczas negocjacji.

Sprawdź również: obsługa prawna startupów

Kontrakty B2B

Umowa B2B, będąca skrótem od angielskiego „business to business”, oznacza kontrakt gospodarczy zawierany między dwoma profesjonalnie działającymi podmiotami gospodarczymi. Często są to firmy prowadzące działalność w różnych formach prawnych – od jednoosobowych przedsiębiorstw po duże spółki prawa handlowego. Ten typ umowy jest coraz bardziej popularny w polskim kontekście gospodarczym, zyskując na znaczeniu w ostatnich dekadach, czerpiąc z praktyk obowiązujących w USA i Europie Zachodniej, oferująca większą elastyczność w ustalaniu warunków współpracy.

B2B IT

W branży IT umowy B2B często dotyczą rozwoju oprogramowania, outsourcingu usług IT oraz wsparcia technicznego. Kluczowe elementy takich umów to często SLA (Service Level Agreement) określający standardy jakościowe usług, czas reakcji na zgłoszenia oraz konsekwencje niespełnienia tych standardów

Korzyści umowy B2B

• Współpraca na zasadach B2B pozwala firmom na znaczne redukcje kosztów, gdyż nie muszą one odprowadzać składek na ubezpieczenie społeczne oraz innych obciążeń związanych z tradycyjnym zatrudnieniem pracowników. To sprawia, że samozatrudnienie jest atrakcyjną alternatywą finansową dla wielu przedsiębiorstw;
• Większa elastyczność w organizacji pracy: Firmy korzystające z umów B2B mogą zredukować potrzebę posiadania dużej przestrzeni biurowej, ponieważ wielu samozatrudnionych pracuje zdalnie. To przekłada się na oszczędności nie tylko na wynajmie, ale również na kosztach eksploatacji i utrzymania biura;
• Wyższe dochody dla samozatrudnionych: Osoby pracujące na zasadach B2B często mogą negocjować wyższe stawki za swoje usługi, co wynika z braku dodatkowych kosztów ponoszonych przez firmę na składki i podatki. Dodatkowo, początkowe niższe obciążenia ZUS oraz możliwość wyboru korzystniejszej formy opodatkowania znacząco zwiększają „netto” wynagrodzenie;
• Możliwość odliczania kosztów uzyskania przychodów: Samozatrudnienie umożliwia odliczanie od przychodów różnorodnych wydatków związanych z prowadzeniem działalności, takich jak koszty biura rachunkowego, zakup sprzętu czy koszty podróży. To pozwala obniżyć podstawę opodatkowania, co bezpośrednio przekłada się na niższe podatki;
• Elastyczność czasu i miejsca pracy: Umowa B2B zazwyczaj nie narzuca sztywnych ram czasowych ani miejsca wykonywania pracy. Samozatrudnieni mogą dostosować swój czas pracy do własnych potrzeb i życiowych okoliczności, co jest szczególnie cenne dla osób ceniących sobie niezależność;
• Łatwość w zwiększaniu dochodów: Pracując na własny rachunek, łatwiej jest rozwijać działalność poprzez nawiązywanie współpracy z wieloma zleceniodawcami, co może skutkować znacznym wzrostem dochodów w porównaniu do pracy na etacie u jednego pracodawcy.

Sprawdź również: wady umów B2B.

Jak negocjować umowę B2B?

Kluczowe aspekty do negocjacji w umowie B2B:

• Zakres obowiązków i oczekiwania: Jasno określ zakres obowiązków i oczekiwania obu stron, aby uniknąć nieporozumień w przyszłości;
• Warunki płatności: Ustal terminy płatności, stawki oraz metody rozliczeń, aby zapewnić stabilność finansową;
• Klauzule dotyczące rozwiązania umowy: Określ warunki zakończenia współpracy, aby obie strony miały jasność co do swoich praw i obowiązków;
• Zabezpieczenia prawne: Zwróć uwagę na klauzule dotyczące odpowiedzialności i ochrony danych, które są kluczowe dla bezpieczeństwa i przestrzegania przepisów.

NDA co to znaczy?

Umowa o poufności, znana również jako NDA (Non-Disclosure Agreement), nda agreement jest jednym z kluczowych narzędzi prawnych stosowanych w celu ochrony poufności informacji w relacjach biznesowych, projektach badawczych czy nawet w negocjacjach. W tym artykule przyjrzymy się bliżej, czym jest umowa NDA, kiedy jest stosowana oraz jakie elementy powinna zawierać, aby była skuteczna.

Umowa NDA co to?

Umowa NDA to pisemne porozumienie pomiędzy dwoma lub więcej stronami, które zobowiązują się do zachowania w tajemnicy określonych informacji objętych umową. Celem takiej umowy jest zapobieganie ujawnieniu tych informacji osobom trzecim, co mogłoby skutkować szkodą dla jednej ze stron, na przykład utratą przewagi konkurencyjnej czy naruszeniem praw autorskich.

Główne rodzaje umów NDA:

Istnieją dwa główne typy umów NDA: jednostronne i dwustronne. Umowa jednostronna jest stosowana, gdy tylko jedna strona przekazuje poufne informacje, natomiast umowa dwustronna (wzajemna) jest używana, gdy obie strony wymieniają się danymi wymagającymi ochrony.Korzyści z umowy NDA

• Ochrona poufnych danych przed nieautoryzowanym ujawnieniem;
• Wzmacnianie zaufania umożliwiając bezpieczne dzielenie się wrażliwymi informacjami;
• Zapobieganie nieuczciwej konkurencji przez ograniczenie wykorzystania poufnych informacji;
• Możliwość egzekwowania praw w przypadku naruszenia umowy.

Jak sporządzić umowę NDA aby umowa była skuteczna

Aby umowa NDA była skuteczna, powinna precyzyjnie określać kilka kluczowych elementów:

Precyzyjne określenie informacji poufnych:

• Umowa powinna jasno definiować, jakie informacje są uznawane za poufne. Może to obejmować dane klientów, know-how, plany biznesowe, formuły czy specyfikacje techniczne produktów. Precyzja w definicji pomaga w późniejszym egzekwowaniu umowy.

Należyte standardy ochrony:

• Umowa powinna określać, jak informacje poufne muszą być chronione. Powinno to obejmować zarówno procedury fizyczne, jak i cyfrowe, takie jak zasady postępowania z dokumentami i nośnikami danych po zakończeniu współpracy.

Zdefiniowanie naruszenia zobowiązań:

• Umowa musi jasno wskazywać, które działania będą uznawane za naruszenie poufności, w tym nieuprawnione ujawnienie lub wykorzystanie informacji.

Czas trwania zobowiązania do poufności:

• NDA powinno jasno określać, jak długo obowiązek poufności pozostaje w mocy, zarówno w trakcie trwania umowy, jak i po jej zakończeniu. Możliwość przedłużenia tego okresu także powinna być przewidziana.

Skutki naruszenia zobowiązań:

• Konsekwencje naruszenia poufności, takie jak kary umowne lub możliwość natychmiastowego rozwiązania współpracy, powinny być wyraźnie określone, aby zabezpieczyć interesy przedsiębiorcy.

Wyłączenia odpowiedzialności:

• Dobra umowa NDA powinna również zawierać klauzule wyłączające odpowiedzialność za ujawnienie informacji w przypadkach wymaganych przez prawo, jak np. na mocy orzeczenia sądu.

Przykłady umowy NDA

Umowy NDA są powszechnie stosowane w wielu sektorach i sytuacjach, na przykład przy:

• Rozmowach kwalifikacyjnych, gdzie kandydat może mieć dostęp do wrażliwych informacji na temat firmy;
• Współpracach projektowych, szczególnie w dziedzinie IT i badań i rozwoju;
• Procesach negocjacyjnych dotyczących fuzji lub przejęć;
• Partnerstwach biznesowych, gdzie dwie firmy planują wspólnie opracować nowe technologie lub produkty.

Podsumowanie

Zabezpieczenie informacji poufnych jest nie tylko kwestią ochrony przewagi konkurencyjnej, ale również zapobieganiem potencjalnym stratom finansowym i reputacyjnym przedsiębiorstwa. Umowa NDA, gdy jest dobrze skonstruowana, stanowi fundament ochrony tych wartości, zapewniając przedsiębiorcom spokój i bezpieczeństwo operacyjne.

Rozwijasz startup i myślisz o budowaniu mocnej, rozpoznawalnej marki? Kluczowym krokiem w tym procesie jest rejestracja znaków towarowych. To właśnie znak firmowy stanowi fundament ochrony twojej unikalnej tożsamości na rynku, zapewniając, że nikt inny nie będzie mógł nielegalnie wykorzystywać nazwy twojej firmy, logo, czy innych kluczowych elementów identyfikacyjnych.

Sprawdź również:obsługa prawna startupów

Tworzenie i ochrona marki

Marka to nie tylko kluczowy element rozpoznawalności produktu lub usługi, ale także ważne narzędzie prawa własności intelektualnej. W Polsce regulacje dotyczące tworzenia i ochrony znaków towarowych znajdują się w ustawie o prawie własności przemysłowej oraz ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Tworząc markę, warto zadbać o jej oryginalność i unikalność, aby móc skutecznie odróżnić swoje produkty od konkurencji. Równocześnie, ważne jest, aby nasze oznaczenia nie naruszały praw już istniejących marek.

Dlaczego warto rejestrować znak towarowy?

Rejestracja znaku towarowego zapewnia ekskluzywne prawa do jego użytkowania w określonym obszarze i chroni przed jego nieautoryzowanym użyciem przez inne podmioty. Dzięki temu można skutecznie zabezpieczyć swoją pozycję na rynku i unikać konfliktów prawnych. Proces rejestracji w Urządzie Patentowym RP daje ochronę na terenie Polski, ale przedsiębiorcy mogą także zarejestrować swoje znaki na poziomie europejskim w EUIPO lub międzynarodowym w WIPO, co jest szczególnie istotne dla firm planujących ekspansję poza granice kraju.

• Ochrona biznesu: Zarejestrowany znak towarowy to skuteczna ochrona przed próbami wykorzystania przez konkurencję twojego dobrej reputacji i ciężko wypracowanej pozycji na rynku. Jest to niezastąpione narzędzie w utrzymaniu przewagi konkurencyjnej.
• Wartość dodana: Znak towarowy może znacząco podnieść wartość twojego startupu, stając się atrakcyjnym aktywem podczas negocjacji z inwestorami oraz w procesach fuzji i przejęć. Posiadanie zarejestrowanych praw własności intelektualnej czyni twój biznes bardziej wiarygodnym i stabilnym.
• Prawne środki ochrony: W przypadku naruszenia praw wynikających z znaku towarowego, zarejestrowanie go daje ci dostęp do formalnych środków ochrony prawnej. Możesz wówczas efektywniej dochodzić swoich praw w sądach i innych instytucjach.

Jak zarejestrować znak towarowy?

1. Badanie dostępności: Przed złożeniem wniosku o rejestrację warto sprawdzić, czy podobne znaki nie zostały już zarejestrowane. Można to zrobić za pomocą baz danych Urządzie Patentowym RP, EUIPO oraz International Trademark Association.
2. Wybór klasyfikacji: Znak towarowy należy zarejestrować w odpowiedniej klasie nicejskiej, która określa rodzaje towarów lub usług, dla których ma być używany.
3. Złożenie wniosku: Wniosek o rejestrację znaku towarowego należy złożyć w odpowiednim urzędzie, w zależności od zakresu ochrony – krajowej, europejskiej lub międzynarodowej.
4. Proces weryfikacji: Po złożeniu wniosku, urząd przeprowadzi analizę zgodności z regulacjami i sprawdzi, czy nie zachodzą przeszkody uniemożliwiające rejestrację.

Podsumowanie Rejestracja znaku towarowego to nie tylko ochrona prawna, ale również ważny element strategii marketingowej i wizerunkowej firmy. Zarejestrowany znak towarowy może znacząco zwiększyć wartość firmy, budować zaufanie wśród konsumentów i stanowić istotny atut w przypadku negocjacji biznesowych czy działań inwestycyjnych.

Symbol TM, czyli „trademark” (znak towarowy), często widziany przy nazwach marek czy logo firm, jest symbolem, który pomimo swojej popularności otoczony jest pewnymi mitami i niejasnościami. Jego rozpoznawalność jest duża, ale zrozumienie jego prawdziwego znaczenia i roli w prawie – już mniej. Jest to forma ochrony własności intelektualnej, która pomaga zapobiegać nieautoryzowanemu wykorzystaniu przez inne osoby lub firmy. Warto więc wyjaśnić, czym dokładnie jest TM i jakie ma znaczenie dla konsumentów i przedsiębiorców.

Sprawdź również:obsługa prawna startupów

Co oznaczają symbole TM i ®?

• Symbol TM (™): Skrót TM oznacza „trademark” (znak towarowy) i jest używany w celu wskazania, że dane słowo, fraza czy logo jest traktowane jako znak towarowy przez osobę lub organizację, która go używa, ale niekoniecznie jest zarejestrowane w urzędzie patentowym.
• Symbol ®: Oznacza, że znak towarowy został oficjalnie zarejestrowany w odpowiednim urzędzie patentowym. Użycie tego symbolu bez odpowiedniej rejestracji jest nielegalne i może prowadzić do konsekwencji prawnych.

Prawne znaczenie TM

W przeciwieństwie do znaku ®, który oznacza zarejestrowany znak towarowy i oferuje silną ochronę prawną, TM nie daje tak mocnych gwarancji. Jego obecność nie zabezpiecza przed skopiowaniem lub wykorzystaniem przez inne podmioty. Jednak w przypadku konfliktów może stanowić dowód na to, że firma używała znaku jako pierwsza, co może mieć znaczenie w sądowych sporach o prawa własności intelektualnej.

Jak używać symboli trademark na stronie ?

TM ma kilka celów:

• Zaznaczenie pierwszeństwa: Jest to sygnał dla innych firm i konsumentów, że dane logo lub nazwa są identyfikowane z konkretnym przedsiębiorstwem.
• Ostrzeżenie dla konkurencji: Informuje potencjalnych naśladowców, że firma ma zamiar bronić swojej marki.
• Wsparcie dla procesu rejestracji: Często TM jest stosowany w okresie oczekiwania na oficjalną rejestrację znaku towarowego.

Kiedy można używać TM?

Stosowanie symbolu TM jest dostępne dla każdego przedsiębiorcy i nie wymaga żadnych formalnych procedur ani opłat. Można go umieszczać przy nazwie firmy, logo czy produktach, aby podkreślić ich unikalność i związek z określonym przedsiębiorstwem. Nie ma także kar za używanie tego znaku, co odróżnia go od znaku ®, który wymaga oficjalnej rejestracji.

Znaczenie symboli ™ i ® w marketingu

Symbole ™ i ® - choć samo użycie tych znaków nie zwiększa bezpośrednio pozycji strony w wynikach wyszukiwania, to jednak może przyczynić się do budowania świadomości marki i zaufania wśród użytkowników. Użycie tych symboli sygnalizuje, że marka dba o ochronę swojej własności intelektualnej, co może pozytywnie wpłynąć na percepcję przez użytkowników oraz inne firmy.

Trademark w meta tagach

Chociaż umieszczanie znaków ™ i ® w meta tagach, takich jak tytuły czy opisy, nie jest standardową praktyką, może być użyteczne, gdy marka chce podkreślić ochronę swojej własności intelektualnej. Ważne jest jednak, aby tego typu praktyki nie przekraczały zasad użyteczności i przejrzystości zawartości dla użytkownika, ponieważ nadmierne ich użycie może być odbierane jako spam.

Ochrona marki przez symbole TM i ®

Ochrona marki poprzez używanie symboli TM i ® jest fundamentalnym krokiem w zapewnieniu, że inne firmy nie wykorzystają Twojej tożsamości korporacyjnej bez zgody. Rejestracja marki zapewnia jej ochronę prawną przed nieautoryzowanym użyciem przez inne podmioty. Kluczowe jest, aby zrozumieć różnice między zarejestrowanym a niezarejestrowanym znakiem towarowym, gdyż różnią się one zakresem ochrony prawnej.

Rejestracja marki

Rejestracja znaku towarowego zwykle zapewnia jego właścicielowi wyłączność na używanie go w kontekście określonych kategorii produktów lub usług, co pomaga chronić reputację marki oraz inwestycje w jej promocję. Proces rejestracji może różnić się w zależności od kraju, ale ogólnie obejmuje sprawdzenie, czy znak nie jest identyczny lub niepokojąco podobny do innych już zarejestrowanych znaków towarowych. Wiele krajów wymaga, aby znak był aktywnie używany w celu utrzymania praw rejestracyjnych.

Podsumowanie

TM to więcej niż tylko skrót – to narzędzie, które mimo ograniczonych możliwości prawnych, pełni ważną rolę w komunikacji marketingowej i ochronie marki. Jego zrozumienie i stosowanie może znacząco wpłynąć na wizerunek i bezpieczeństwo firmy na rynku. Z tego powodu każdy przedsiębiorca powinien być świadomy jego znaczenia i odpowiednio go wykorzystywać.

Tworzenie narzędzi sztucznej inteligencji (AI) to proces, który wymaga nie tylko zaawansowanej wiedzy technicznej, ale również zrozumienia i przestrzegania odpowiednich regulacji prawnych oraz zasad etycznych. Istotnym elementem projektowania narzędzia AI jest przewidywanie możliwych konsekwencji jego użytkowania oraz zapewnienie odpowiednich zabezpieczeń technicznych i prawnych.

Jak projektować etyczne AI zgodnie z regulacjami?

Projektowanie etyczne AI wymaga zrozumienia i zastosowania zasad, które chronią użytkowników (społeczeństwo) przed ewentualnymi negatywnymi skutkami tej technologii. Kluczowe aspekty obejmują:

• Transparentność.

Wykorzystywane procesy i algorytmy powinny być zrozumiałe i możliwe do wyjaśnienia, co pozwali na zapewnienie odpowiedniej kontroli. Użytkownicy muszą wiedzieć, jak działa narzędzia AI i na jakiej podstawie podejmują decyzje, a przede wszystkim, że mają do czynienia ze sztuczną inteligencją.

• Sprawiedliwość.

Należy unikać uprzedzeń, dyskryminacji i stronniczości.  W procesie tworzenia należy odpowiednio testować algorytmy, aby zapewnić przestrzeganie takiej zasady.

• Bezpieczeństwo.

AI musi być zaprojektowane tak, aby nie stanowiło zagrożenia dla użytkowników, infrastruktury, ale również środowiska naturalnego. Ważne jest regularne testowanie pod kątem podatności na ataki i inne zagrożenia.

• Odpowiedzialność.

Twórcy AI muszą być odpowiedzialni za swoje produkty i to właśnie rola człowieka powinna być przewodnia. Powinno to obejmować monitorowanie działania AI, wprowadzanie poprawek w razie potrzeby, ale przede wszystkim zapewnienie mechanizmów zarządzania narzędziem, które zagwarantują człowiekowi nadzór nad AI.

Przestrzeganie prawa w tworzeniu sztucznej inteligencji

Przestrzeganie prawa w tworzeniu sztucznej inteligencji jest kluczowe dla zapewnienia, że technologie te są bezpieczne i etyczne. Obejmuje to kilka kluczowych obszarów:

• Ochrona prywatności i zarządzanie danymi.

Przetwarzanie danych osobowych przez narzędzia AI musi być zgodne z przepisami o ochronie danych, takimi chociażby jak RODO. Oznacza to m.in. uzyskiwanie zgody na przetwarzanie danych osobowych, zapewnienie odpowiednich środków zabezpieczających te dane, regularne przeglądy zgodności etc. Warto podkreślić też istotę jakości i integralności danych.

• Prawne aspekty sztucznej inteligencji.

Twórcy muszą znać i przestrzegać regulacje dotyczące AI, które mogą różnić się w zależności od jurysdykcji. W każdym przypadku istotne będzie zapewnienie podstawowych praw użytkownikom np. takim jak konsumenci czy zaprojektowanie narzędzia w ten sposób, żeby zapewniało zgodność z RODO.  (W dalszej części więcej o normach prawnych dla AI).

• AI compliance.

Zgodność regulacyjna w projektowaniu AI oznacza, że narzędzia muszą być zgodne z obowiązującymi przepisami prawnymi. Firmy muszą regularnie aktualizować swoje praktyki i procedury, aby nadążać za zmieniającymi się regulacjami. Należy regularnie monitorować, czy narzędzie spełnia chociażby wymogi RODO, czy pozwala na ochronę informacji poufnych, czy jest prowadzona dokumentacja procedur związanych z AI, procedury walidacji outputów etc.

Etyka i prawo w rozwoju sztucznej inteligencji

Zrozumienie interakcji między etyką a prawem jest kluczowe dla tworzenia odpowiedzialnych narzędzi AI. Wymogi prawne zwykle będą wymagały też etycznych kompetencji. Z kolei, w przypadku samej etyki zawsze istnieje ryzyko, że może spowolnić rozwój AI albo firmy wykorzystujące AI będą traktować etykę instrumentalnie i będą nią manipulować (tzw. ethics lobbying).

Normy prawne dla AI.

Pamiętajmy, że gdy zaniedbamy zarządzanie sztuczną inteligencją może to doprowadzić nie tylko do technicznych problemów, ale również problemów z przepisami prawa. Pomimo szybkiego tempa rozwoju AI, mamy już częściowo regulacje dotyczące AI, które należy uwzględniać przy tworzeniu narzędzi sztucznej inteligencji, takie jak przepisy dotyczące ochrony konsumentów, RODO czy poszczególne ustawy sektorowe. Oczywiście nie należy zapominać o AI Act, który m.in. będzie określał chociażby określone przepisy w zależności od poziomu ryzyka reprezentowanego przez AI.

Prawo autorskie w AI.

Kwestia praw autorskich w kontekście AI jest skomplikowana. Obejmuje ona chociażby wątpliwości związane z prawami autorskimi do outputów, czy to w jakim zakresie objęta jest prawem autorskim sama sztuczna inteligencja. Czy twórcą jest AI, czy tylko człowiek lub czy stopień szczegółowości promptów ma znaczenie przy powstania utworu etc.

Tworzenie narzędzi AI zgodnie z prawem to nie tylko kwestia zrozumienia regulacji i zasad etycznych, ale również ich efektywnego wdrażania i ciągłego monitorowania. Kluczowe jest, aby twórcy AI aktywnie współpracowali z organami regulacyjnymi i stosowali najlepsze praktyki, aby zapewnić, że ich technologie są bezpieczne i sprawiedliwe. Adaptacja do zmieniających się przepisów prawnych i dynamicznego rozwoju technologicznego jest niezbędna, aby AI mogła przynosić korzyści społeczeństwu bez ryzyka naruszenia prawa i etyki.

W majowym wydaniu naszego newslettera, poruszone zostały następujące tematy:

Zmiany w prawie i interpretacje:

1. Ulga badawczo-rozwojowa znowu wyjaśniona
2. RODO, reklama i identyfikatory internetowe
3. Ustawa o ochronie sygnalistów - niekończąca się opowieść
4. “Zapłać lub przekaż swoje dane do celów reklamy behawioralnej” pod lupą EROD
5. Projekt ustawy o kryptoaktywach
6. Umowa leasingu i weksel do zmiany
7. Konsument z ograniczonym czasem w ramach rękojmi
8. Marketplace’y z nowymi obowiązkami sprawozdawczymi

Przydatne i ciekawe informacje:

9. "Chmura dla przedsiębiorców"
10. Jaki znak towarowy wybrać - słowny czy słowno-graficzny
11. Zwolnienie przez Skype, przy użyciu nieformalnych zwrotów
12. Biedronka kontra Lidl, czyli wojna na SMS-y okiem ekspertów

1. Ulga badawczo-rozwojowa znowu wyjaśniona

Ministerstwo Finansów po latach niepewności wydało korzystną dla firm interpretację ogólną. Zgodnie z jej treścią, przedsiębiorcy korzystający z ulgi B+R odliczą również wynagrodzenia pracowników za czas urlopu i choroby.

Poniżej omawiamy w punktach, czego dokładnie dowiadujemy się z Interpretacji Ogólnej Nr DD8.8203.1.2021 Ministra Finansów z dnia 13 lutego 2024 r. w sprawie możliwości zaliczenia do kosztów kwalifikowanych ulgi badawczo-rozwojowej:

1. Możliwość zaliczenia do kosztów kwalifikowanych: interpretacja pozwala na zaliczanie do kosztów kwalifikowanych ulgi na działalność badawczo-rozwojową również tych kosztów, które są związane z usprawiedliwioną nieobecnością pracownika (np. urlop, choroba). Oznacza to, że wynagrodzenia wypłacane pracownikom w czasie ich usprawiedliwionej nieobecności mogą być uwzględniane jako koszty kwalifikowane, jeśli pracownicy ci zajmują się działalnością badawczo-rozwojową.
2. Kryteria rozliczeniowe: dla kosztów kwalifikowanych wymagane jest, aby odzwierciedlały one czas pracy poświęcony na działalność badawczo-rozwojową. Oznacza to, że wciąż powinna być prowadzona ewidencja, która pozwoli określić, jak dużo czasu pracownicy spędzili na działalności badawczo-rozwojowej, nawet jeżeli byli nieobecni, ale otrzymywali wynagrodzenie.
3. Generalnie: MF wyjaśniło, jak należy rozumieć pojęcie "ogólnego czasu pracy", o którym mowa w art. 18d ust. 2 pkt 1 ustawy o CIT i art. 26e ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT (w szczególności w kontekście usprawiedliwionych nieobecności pracownika). Zgodnie z tymi przepisami, koszt związany z zatrudnieniem pracownika może zostać zaliczony do kosztów kwalifikowanych w ramach ulgi na działalność badawczo-rozwojową jedynie w takiej części, w jakiej czas przeznaczony na realizację działalności badawczo-rozwojowej pozostaje w ogólnym czasie pracy pracownika w danym miesiącu. Termin „ogólny czas pracy” nie został zaś zdefiniowany ani w ustawie o PIT, ani w ustawie o CIT, a co za tym idzie, należy odnosić się do przepisów Kodeksu pracy.

2. RODO, reklama i identyfikatory internetowe

Mając na uwadze wagę niedawnego orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 7 marca 2024 r. w sprawie C-604/22 (IAB Europe przeciwko Gegevensbeschermingsautoriteit), istotne jest zrozumienie, jak wyrok ten wpłynie na praktyki związane z przetwarzaniem danych osobowych w kontekście reklamy internetowej.

Kluczowe punkty orzeczenia:

1. Definicja danych osobowych: Orzeczenie TSUE potwierdziło, że identyfikatory internetowe, które można połączyć z innymi danymi takimi jak adres IP, co może doprowadzić do identyfikacji użytkownika, stanowią dane osobowe w rozumieniu art. 4 ust. 1 RODO. To oznacza, że każdy element informacji, który pozwala na identyfikację osoby (nawet jeśli indywidualnie nie identyfikuje osoby bez dodatkowych danych), musi być traktowany jako dane osobowe.
2. Zgoda na przetwarzanie danych: Trybunał uznał, że informacje dot. preferencji użytkownika lub wyrażonych przez niego zgód zawarte w strukturach takich jak TC String (Transparency and Consent String), również stanowią dane osobowe, jeśli można je powiązać z osobą fizyczną. To podkreśla potrzebę zapewnienia, że mechanizmy wyrażania zgody są jasne, przejrzyste i pozwalają na jednoznaczne określenie, do jakiego przetwarzania dana osoba wyraża zgodę.
3. Współadministratorzy danych: W kontekście IAB Europe, orzeczenie określa, że organizacja ta, ustanawiając reguły dotyczące przetwarzania danych, może być uznana za współadministratora danych, nawet jeśli nie ma bezpośredniego dostępu do danych osobowych przetwarzanych zgodnie z ustalonymi przez nią regułami.
4. Wpływ na działalność:

• Przetwarzanie danych w reklamie: Firmy działające w branży reklamowej muszą szczegółowo przemyśleć jak zbierają, przetwarzają i wykorzystują dane osobowe, aby zapewnić zgodność z RODO. Przesądzanie, że informacje dot. zgód i preferencji stanowią dane osobowe, może wymagać przeglądu i dostosowania banerów działających na stronach internetowych, polityk prywatności oraz procedur związanych z pozyskiwaniem zgód.
• Umowy o współadministrowanie: Jeśli Państwa działalność obejmuje współpracę z innymi podmiotami w zakresie przetwarzania danych (np. w ramach platform reklamowych), konieczne może być renegocjowanie umów, aby jasno określić role i odpowiedzialności jako współadministratorów danych.

3. Ustawa o ochronie sygnalistów - niekończąca się opowieść

W końcu projekt ustawy o ochronie sygnalistów trafił do Sejmu. Polska czeka na wdrożenie dyrektywy dotyczącej ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa od kilku lat – termin przewidziany na transpozycję dyrektywy minął 17 grudnia 2021 roku.

Projekt ustawy o ochronie sygnalistów wprowadza szereg kluczowych zmian i zobowiązań, które mają na celu dostosowanie polskiego prawa do dyrektyw Unii Europejskiej w tej materii. Oto główne elementy projektu, które mogą wpłynąć na działalność organizacji zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym:

1. Definicja sygnalisty i zakres ochrony: Projekt rozszerzył pojęcie sygnalisty na inne osoby, które z racji zawartej umowy, mogą mieć informacje o naruszeniach prawa. Ochrona będzie dotyczyła de facto każdej osoby działającej w ramach danej organizacji, a więc nie tylko osób zatrudnionych na umowę o pracę, ale także wolontariuszy, stażystów, jak również osób działających na podstawie umów cywilnoprawnych, takich jak umowy zlecenia czy o dzieło.
2. Firmy zobowiązane: Zobowiązani do wdrożenia procedur sygnalizacyjnych będą:

• przedsiębiorcy zatrudniający co najmniej 50 pracowników,
• prowadzący działalność w zakresie usług finansowych (niezależnie od liczby zatrudnianych pracowników),
• prowadzący działalność związaną z ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (niezależnie od liczby zatrudnianych pracowników).

3. Procedury wewnętrzne i zewnętrzne zgłoszeń: Organizacje będą zobowiązane do wdrożenia wewnętrznych kanałów zgłaszania naruszeń, które muszą zapewniać anonimowość i bezpieczeństwo sygnalistów. Dodatkowo, Rzecznik Praw Obywatelskich będzie pełnił rolę zewnętrznego organu do przyjmowania zgłoszeń i wsparcia dla sygnalistów.
4. Ochrona przed działaniami odwetowymi: Ustawa szczegółowo reguluje ochronę sygnalistów przed ewentualnymi działaniami odwetowymi ze strony firmy jak zwolnienia, obniżki wynagrodzeń czy blokowanie możliwości awansu.
5. Odpowiedzialność karna: Ustawa przewiduje również odpowiedzialność karną dla osób, które przeszkadzają w zgłoszeniu, dokonują odwetu przeciwko sygnalistom, ujawniają ich tożsamość lub świadomie składają fałszywe zgłoszenia.
6. Vacatio legis: Przewidziano 3-miesięczny okres vacatio legis dla większości przepisów, z wyjątkiem tych dotyczących zgłoszeń zewnętrznych, które wejdą w życie po 6 miesiącach od ogłoszenia.

4. “Zapłać lub przekaż swoje dane do celów reklamy behawioralnej” pod lupą EROD

W odpowiedzi na ostatnie działania Europejskiej Rady Ochrony Danych (EROD), przedstawiamy kilka informacji dotyczących przyjętej przez ww. instytucję opinii w sprawie modeli "zgoda lub zapłata".

Podstawowe informacje:

EROD opublikowała opinię, w której ocenia, że modele "zgoda lub zapłata" powinny oferować użytkownikom prawdziwy wybór i nie stawiać ich jedynie przed opcją "zapłać lub przekaż swoje dane do celów reklamy behawioralnej". Oceniając te modele, EROD wskazuje, że często nie spełniają one wymogów RODO dotyczących ważnej zgody.

Kluczowe wnioski to:

• Prawdziwy wybór: EROD podkreśla, że konieczne jest zapewnienie użytkownikom rzeczywistego wyboru. To oznacza, że modele "zgoda lub zapłata" nie mogą ograniczać się do prostego wyboru między płatnością a przekazywaniem danych. Powinna również istnieć równoważna, bezpłatna alternatywa, która nie wymaga przetwarzania dużych ilości danych osobowych lub ich w ogóle nie przetwarza.
• Dobrowolność zgody: Zgoda musi być dobrowolna i niewymuszona. Opłaty nie mogą być ustawione na takim poziomie, aby w praktyce zmuszać użytkowników do wyrażenia zgody na przetwarzanie danych. EROD zaleca, aby duże platformy oceniały, czy i jaka kwota opłaty jest odpowiednia w danych okolicznościach, aby nie narazić użytkowników na nieuzasadnione koszty.
• Równowaga sił: Platformy muszą ocenić, czy istnieje nierównowaga sił między nimi a użytkownikami. Duże platformy, z uwagi na swoją pozycję na rynku, mogą wywierać nadmierny nacisk na decyzje użytkowników. Ponadto, gdy brak wyrażenia zgody może skutkować wykluczeniem z ważnej usługi, to również powinno to być brane pod uwagę modelu pozyskiwania zgód.
• Zasady RODO: Niezależnie od modelu, wszystkie procesy przetwarzania danych muszą być zgodne z zasadami RODO, w tym zasadą minimalizacji, rzetelności, ograniczenia celu oraz proporcjonalności.

Podsumowanie:

Opinia EROD stanowi istotne wskazówki dotyczące stosowania modeli "zgoda lub zapłata" w kontekście RODO. Jest to sygnał dla wszystkich podmiotów stosujących te modele, w szczególności największych platform, aby przemyśleć ich strukturę i zapewnić zgodność z wymogami ochrony danych osobowych.

5. Projekt ustawy o kryptoaktywach

W końcu mamy projekt ustawy o kryptoaktywach, którego podstawowym celem jest zapewnienie stosowania w Polsce rozporządzenia w sprawie rynku kryptoaktywów (MiCA – Markets in Crypto Assets, Rozporządzenie 2023/1114), dotyczącego aktywów kryptograficznych i świadczenia usług w Unii Europejskiej. Projekt ustawy zapewniać ma również stosowanie przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1113 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie informacji towarzyszących transferom środków pieniężnych i niektórych kryptoaktywów oraz zmiany dyrektywy (UE) 2015/849.

“Rozporządzenia, w przeciwieństwie do dyrektyw, nie wymagają implementacji, ponieważ są bezpośrednio skuteczne we wszystkich państwach członkowskich UE. Praktyczne wejście w życie i stosowanie wskazanych rozporządzeń wymaga jednak podjęcia szeregu czynności faktycznych oraz zmian w prawie, w szczególności art. 93 rozporządzenia 2023/1114 nakłada na państwa członkowskie obowiązek wyznaczenia właściwego organu odpowiedzialnego za wykonywanie funkcji i obowiązków przewidzianych w rozporządzeniu. W Polsce organem tym będzie Komisja Nadzoru Finansowego (KNF).

Zgodnie z definicją zawartą w art. 3 ust. 1 rozporządzenia 2023/1114 „kryptoaktywo” oznacza cyfrowe odzwierciedlenie wartości lub prawa, które da się przenosić i przechowywać w formie elektronicznej z wykorzystaniem technologii rozproszonego rejestru (DLT - Distributed Ledger Technology) lub podobnej technologii. Technologia ta, a także technologia blockchain, umożliwią prowadzenie nowych rodzajów działalności gospodarczej i stosowanie innowacyjnych modeli biznesowych, co może mieć pozytywny wpływ na rynek pracy i poziom wzrostu gospodarczego. Jednym z najpopularniejszych zastosowań technologii rozproszonego rejestru są właśnie kryptoaktywa. Emisja kryptoaktywów może ułatwiać proces pozyskiwania kapitału na nowe inwestycje, w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorców. Mogą one stanowić także środek płatniczy o tańszym, szybszym i wydajniejszym charakterze w transakcjach transgranicznych ze względu na ograniczenie liczby pośredników i związanych z tym opłat.

Aktualnie na poziomie Unii Europejskiej prowadzone są prace nad aktami delegowanymi do MiCA: Regulatory Technical Standards „RTS” (regulacyjne standardy techniczne) oraz Implementing Technical Standards „ITS” (wykonawcze standardy techniczne). Standardy te przygotowane zostaną w ramach współpracy Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (ENUB), Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) i Europejskiego Banku Centralnego (EBC).

Jak zwrócono uwagę wyżej, art. 93 i 94 rozporządzenia 2023/114 zobowiązują państwa członkowskie do wyznaczenia właściwego organu odpowiedzialnego za wykonywanie funkcji i obowiązków przewidzianych w rozporządzeniu. Wyznaczony w tym trybie organ uprawniony będzie m.in. do:

• zobowiązania dowolnej osoby do przedstawienia informacji i dokumentów, które mogą być istotne dla wykonywania spoczywających na nim obowiązków;
• zawieszenia świadczenia usług przez dostawcę usług w zakresie kryptoaktywów lub do zobowiązania dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów do zawieszenia świadczenia tych usług na okres nie dłuższy niż 30 kolejnych dni roboczych, jeżeli wystąpią uzasadnione powody, aby podejrzewać, że doszło do naruszenia rozporządzenia;
• zakazania świadczenia usług w zakresie kryptoaktywów w przypadku stwierdzenia, że doszło do naruszenia rozporządzenia;
• ujawnienia lub zobowiązania dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów do ujawnienia wszystkich istotnych informacji, które mogą mieć wpływ na świadczenie usług w zakresie kryptoaktywów, aby zapewnić ochronę interesów klientów, w szczególności posiadaczy detalicznych lub zapewnić sprawne działanie rynku;
• podania do publicznej wiadomości faktu, że dostawca usług w zakresie kryptoaktywów nie spełnia swoich obowiązków;
• zawieszenia świadczenia usług przez dostawcę usług w zakresie kryptoaktywów lub do zobowiązania dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów do zawieszenia świadczenia tych usług, jeżeli dostawca znajduje się w takiej sytuacji, że świadczenie usług w zakresie kryptoaktywów byłoby szkodliwe dla interesów klientów, w szczególności posiadaczy detalicznych;
• nałożenia obowiązku przeniesienia istniejących umów do innego dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów w przypadkach cofnięcia zezwolenia na prowadzenie działalności w charakterze dostawcy usług kryptoaktywów.

Istotne jest także, że rozporządzenie upoważnia państwa członkowskie do zastosowania tzw. „środków przejściowych” (art. 143). Przedsiębiorcy, którzy przed 30 grudnia 2024 r. świadczyć będą usługi związane z kryptoaktywami na podstawie aktualnie obowiązującego prawa krajowego, będą mogli kontynuować tę działalność do czasu rozpoczęcia stosowania MiCA (przez 18 miesięcy od grudnia 2024 r., czyli do 1 lipca 2026 r. albo do momentu, gdy zostanie przyznane albo nastąpi odmowa przyznania zezwolenia zgodnie z MiCA).”

(źródło: https://www.gov.pl/web/radalegislacyjna/opinia-z-15-marca-2024-r-o-rzadowym-projekcie-ustawy-o-kryptoaktywach)

6. Umowa leasingu i weksel do zmiany

Szykują się kolejne zmiany w Kodeksie cywilnym. Oto niektóre z nich:

1. Wprowadzenie formy dokumentowej umowy leasingu:

• Zmniejszenie formalności: Przejście z wymogu formy pisemnej ad solemnitatem do formy dokumentowej ułatwi i przyspieszy proces zawierania umów leasingowych. Nie będzie wymagany podpis odręczny lub kwalifikowany podpis elektroniczny.
• Bezpieczeństwo i szybkość transakcji: Zmiany te sprzyjają szybszemu przetwarzaniu umów i mogą przyczynić się do zwiększenia liczby transakcji leasingowych, co jest korzystne zarówno dla dostawców, jak i odbiorców tego typu usług finansowych.
• Elastyczność w procedurach: Możliwość stosowania formy dokumentowej lub elektronicznej do wykonywania czynności takich jak upomnienia czy wyznaczanie dodatkowych terminów płatności, co przyczyni się do ułatwienia komunikacji oraz egzekwowania praw leasingodawców..

2. Wprowadzenie elektronicznego weksla:

• Nowoczesne technologie: Użycie technologii blockchain do tworzenia elektronicznych weksli może zrewolucjonizować rynek papierów wartościowych, zwiększając bezpieczeństwo i niezmienność dokumentów oraz umożliwiając ich szybką wymianę.
• Redukcja kosztów i zwiększenie efektywności: Elektroniczne weksle zminimalizują potrzebę fizycznej obecności i tradycyjnego obiegu dokumentów, co obniża koszty operacyjne i skraca czas realizacji transakcji.

7. Konsument z ograniczonym czasem w ramach rękojmi

Ustawa o prawach konsumenta wprowadza szereg regulacji mających na celu ochronę konsumentów w transakcjach z przedsiębiorcami. Istotną kwestią jest art. 43c, który nakłada na przedsiębiorcę odpowiedzialność za niezgodność towaru z umową, jeśli ujawni się ona w ciągu dwóch lat od daty dostarczenia towaru. Jednakże brak jest w tym przepisie wyraźnego ograniczenia czasowego dla konsumenta na zgłoszenie tej niezgodności, co może prowadzić do pewnych niejasności prawnych i praktycznych problemów dla przedsiębiorców.

Kluczowe aspekty i zmiany proponowane w nowelizacji:

1. Odpowiedzialność przedsiębiorcy: Obecnie przedsiębiorca jest odpowiedzialny za wszelkie niezgodności towaru z umową, które ujawnią się w ciągu dwóch lat od dostarczenia towaru. To daje konsumentom silne zabezpieczenie, ale również stawia przedsiębiorców w niepewnej sytuacji prawnej przez długi czas.
2. Propozycja nowelizacji: Ustalenie terminu dla konsumenta: Sugeruje się, aby konsument miał obowiązek zgłosić niezgodność towaru z umową i skorzystać z przysługujących mu uprawnień (np. żądanie naprawy, wymiany towaru, obniżenia ceny, odstąpienia od umowy) w ciągu roku od momentu wykrycia nieprawidłowości. To ograniczenie czasowe ma na celu zwiększenie pewności prawnej dla przedsiębiorców.
3. Zalety wprowadzenia proponowanej zmiany:

• Zwiększenie pewności prawnej dla przedsiębiorców: Przedsiębiorcy będą mieli większą jasność co do okresu, w którym mogą spodziewać się roszczeń od konsumentów, co pozwoli lepiej zarządzać ryzykiem oraz prowadzić ewentualne postępowania reklamacyjne.
• Wyważenie interesów stron: Ustawa nadal zapewnia konsumentom wystarczający czas na zauważenie i zgłoszenie niezgodności, jednocześnie zapewniając, że przedsiębiorcy nie będą nieskończenie narażeni na potencjalne roszczenia.
• Zapobieganie nadużyciom: Ograniczenie czasowe może również zapobiegać nadużyciom ze strony konsumentów, którzy mogliby opóźniać zgłaszanie niezgodności w nieskończoność.

Zalecenia dla przedsiębiorców:

• Dokumentacja i procedury: Przedsiębiorcy powinni zaktualizować swoje procedury obsługi reklamacji oraz systemy dokumentacji, aby mogli efektywnie zarządzać roszczeniami w nowym, ograniczonym czasie.
• Komunikacja z konsumentami: Ważne będzie również, aby przedsiębiorcy jasno informowali konsumentów o ich prawach i obowiązkach, w tym o terminach na zgłaszanie nieprawidłowości.

8. Marketplace’y z nowymi obowiązkami sprawozdawczymi

Od 1 lipca 2024 roku będziemy mieli nowe przepisy, które dotkną m.in. marketplace’y. Dyrektywa DAC7 wprowadziła nowe obowiązki sprawozdawcze dla platform cyfrowych takich jak Allegro czy Booking. Implementacja tej dyrektywy w Polsce idzie bardzo powoli (Komisja wszczęła postępowanie naruszeniowe) - oto główne punkty dotyczące tych przepisów:

1. Obowiązek przekazywania informacji: Platformy cyfrowe będą musiały przekazywać informacje o sprzedawcach działających za ich pośrednictwem do Krajowej Administracji Skarbowej. Dotyczy to transakcji takich jak sprzedaż towarów, świadczenie usług, udostępnianie środków transportu oraz nieruchomości.
2. Cel dyrektywy: Celem jest zwalczanie oszustw podatkowych i zapewnienie równych warunków konkurencji poprzez lepsze śledzenie i raportowanie dochodów uzyskiwanych za pośrednictwem platform cyfrowych.
3. Kto będzie objęty ustawą: Ustawa obejmie platformy e-handlu, rezerwacji noclegów, najmu środków transportu oraz zamawiania przejazdów samochodem. Wyłączenie znajdą drobni i okazjonalni sprzedawcy, którzy w ciągu roku dokonają mniej niż 30 transakcji, a ich łączne wynagrodzenie nie przekroczy równowartości 2 tys. euro.
4. Raportowanie: Operatorzy platform cyfrowych będą corocznie raportować do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej dane o sprzedawcach. Informacje te będą automatycznie wymieniane między organami podatkowymi państw członkowskich UE.

9. "Chmura dla przedsiębiorców"

We współpracy trzech instytucji – Centralnego Ośrodka Informatyki, Ministerstwa Cyfryzacji oraz Ministerstwa Rozwoju i Technologii – powstał nowy przewodnik, który ma na celu wsparcie przedsiębiorców w transformacji cyfrowej swoich firm. "Chmura dla przedsiębiorców" to baza wiedzy zawierająca porady, przykłady zastosowania nowoczesnych technologii oraz ważne informacje dotyczące korzystania z chmury.

Oto kilka prawnych zagadnień omówionych w dokumencie:

• Prawne aspekty chmury obliczeniowej i AI: Przewodnik zwraca uwagę na to, jak daleko sięga odpowiedzialność firm korzystających z chmury obliczeniowej oraz AI. Podkreśla konieczność zrozumienia obowiązujących przepisów i regulacji, które mają wpływ na przetwarzanie i przechowywanie danych w chmurze, szczególnie w kontekście ochrony danych osobowych i zgodności z RODO.
• Cyberbezpieczeństwo: Dokument podkreśla, jak ważne jest zrozumienie zagadnień związanych z cyberbezpieczeństwem. Porusza tematy takie jak ochrona danych, stosowanie odpowiednich zabezpieczeń i polityk bezpieczeństwa, które są kluczowe przy wyborze dostawców chmury i usług.

Przewodnik można pobrać tutaj: https://www.gov.pl/web/cyfryzacja/nowy-przewodnik-chmura-dla-przedsiebiorcow-ktory-wspiera-transformacje-cyfrowa-firm

10. Jaki znak towarowy wybrać - słowny czy słowno-graficzny

Więcej o tym w naszym artykule tutaj.

11. Zwolnienie przez Skype, przy użyciu nieformalnych zwrotów

Jakiś czas temu Internet obiegły screeny związane ze zwolnieniem z pracy (?) dokonanym przy wykorzystaniu Skype’a i przy użyciu sformułowań rzadko towarzyszących oświadczeniu woli o rozwiązaniu umowy.

Tak, oświadczeniu woli. Jeśli z komunikatu jednoznacznie wynika, że ktoś ma "zniknąć" z miejsca, w którym pracuje i zostanie mu wypłacone wynagrodzenie za przepracowany czas, to bez dwóch zdań mamy do czynienia z czynnością prawną – a tak było w tym przypadku.

Zaznaczamy, nie wiemy dokładnie jaki rodzaj umowy łączył strony ani szczegółowych ustaleń. Niemniej po opublikowaniu screenów, reakcja była nerwowa – zwolnionej osobie między innymi grożono prawnikami, wydane zostały też oświadczenia o tzw. hejcie wymierzonym w firmę.

Czy zwolniona osoba mogła opublikować screeny? Lub szerszej, o czym należy pamiętać gdy chcemy nagłośnić jakieś negatywne zdarzenie czy komunikację:

• nie podajemy nazwy firmy, a tym bardziej danych osobowych (imienia i nazwiska) – działanie takie może rzeczywiście sprowadzić na kogoś roszczenia osób trzecich,
• ograniczamy swój komentarz do opisu zdarzenia, nie oceniając poszczególnych uczestników – zbyt ostre słowa czy sądy lub pisanie nieprawdy, może skutkować odpowiedzialnością cywilną za naruszenie dóbr osobistych, a nawet odpowiedzialnością karną za zniesławienie lub zniewagę.

Możliwość zidentyfikowania autora wiadomości wysyłanych za pośrednictwem komunikatora, może spowodować, że dojdzie do naruszenia jego dóbr osobistych, w szczególności tajemnicy korespondencji – wówczas narażamy się m.in. na bycie pozwanym i konieczność udowodnienia przed sądem, że nasze działanie nie było bezprawne.

A wracając do sprawy zwolnienia za pośrednictwem Skype'a. Wydaje się, że w tym przypadku nawet to, że w jednym miejscu pojawiła się nazwa firmy nie powoduje, że działanie zwolnionej osoby było właśnie bezprawne.

Oczywiście, grożenie prawnikami wciąż się zdarza jako metoda nacisku, ale w tym przypadku odniosło odwrotny skutek. Szczególnie, że firma (czy jej właściciel) nie mają większych szans w sądzie w sprawie np. o ochronę dóbr osobistych, mając na uwadze przebieg wydarzeń (jeśli screeny przedstawiają całość korespondencji) i to, że nie doszło do zastrzeżenia, że przebieg rozmowy jest poufny.

12. Biedronka kontra Lidl, czyli wojna na SMS-y okiem ekspertów

Działania podejmowane przez sieć handlową Biedronka to kolejna odsłona wojny handlowej z Lidlem. Każda z tych sieci stara się udowodnić Polakom, że to ona jest tą najtańszą – przy wykorzystaniu wszelkich metod, w tym reklamy porównawczej.

Dotychczasowe działania Lidla – telewizyjne reklamy odnoszące się do cen u głównego konkurenta okazały się tylko początkiem pojedynku. Obecnie Biedronka wysyła SMSy informujące o tym, że ma ceny tańsze niż te w Lidlu, czy nawet o tym, że konkurent przedstawiał błędne informacje w swoich materiałach.

Sprawa budzi szereg wątpliwości natury prawnej – czy reklama prezentowana przez Biedronkę nie narusza dobrych obyczajów? Czy spełnia wszelkie wymogi dla reklamy porównawczej wynikające z przepisów? Kolejną kwestią jest to czy wysyłka tego typu komunikacji stanowi standardowe działania handlowe i marketingowe, na które zgodziły się osoby, które przekazały Jeronimo Martis swój numer telefonu.

Jak sprawę rozstrzygnie UOKiK lub inne organy? Czy ktoś stwierdzi, że doszło do naruszenia zasad uczciwej konkurencji? Tego póki co nie wiemy, chociaż wydaje się, że sposób przeprowadzania ostatnich akcji jest na granicy prawa. Natomiast konsumenci chyba powinni być zadowoleni – skutkiem wojny na reklamy są przecież coraz większe promocje na różne produkty. Poza tymi, którzy naprawdę nie lubią dostawać SMSów z reklamami.

Z pełnym artykułem, w którym sprawę komentuje jeden z naszych prawników, można zapoznać się tutaj: https://nowymarketing.pl/lidl-kontra-biedronka-czyli-wojna-na-sms-y-okiem-ekspertow/

Na nasz newsletter można zapisać się tutaj: https://lawmore.pl/newsletter/

Podstawowe pytanie, z jakim się spotykamy rejestrując naszym klientom znaki towarowe, to to, jaki typ znaku wybrać. Poniżej nasze notatki na ten temat, mamy nadzieję, że ułatwią wybór rodzaju ochrony.Ps. Wciąż można otrzymać bon refundujący opłaty za zgłoszenie znaku towarowego, więcej informacji mogą Państwo znaleźć tutaj: https://www.euipo.europa.eu/pl/discover-ip/sme-fund/how-to-apply oraz tutaj https://lawmore.pl/dofinansowanie/

Znak towarowy słowny a znak towarowy słowno-graficzny

Znak towarowy słowny

Znak towarowy słowny składa się wyłącznie z liter, cyfr, wyrazów, lub innych standardowych znaków alfanumerycznych bez żadnych elementów graficznych. Jego ochrona dotyczy samego ciągu znaków, niezależnie od sposobu ich prezentacji, a więc prawo ochronne takiego znaku dotyczy jego brzmienia i zapisu. Znak towarowy słowny jest uniwersalny i odporny na rebranding, umożliwiając łatwe dostosowanie marki do zmieniających się potrzeb bez konieczności rejestrowania nowego znaku

Opis znaku towarowego słowno-graficznego

Znak towarowy słowno-graficzny łączy elementy słowne (tekst) z elementami graficznymi (np. logo, specyficzne użycie kolorów, symbole). Ten rodzaj znaku towarowego oferuje bardziej specyficzną ochronę, dotyczącą dokładnego sposobu przedstawienia marki. Jednak jego zmiana w przypadku np. rebrandingu może wymagać zarejestrowania nowego znaku towarowego.

Plusy zgłoszenia znaku towarowego słownego:

Uniwersalność: Znak towarowy słowny jest chroniony niezależnie od jego graficznej prezentacji; oznacza to, że marka jest chroniona w każdym kontekście użycia, niezależnie od czcionki, koloru czy stylu.

Elastyczność: Znak towarowy słowny umożliwia łatwiejsze dostosowanie się do ewentualnych przyszłych zmian w identyfikacji wizualnej marki bez konieczności rejestrowania nowego znaku.

Ochrona domeny: Ułatwia ochronę nazwy marki jako domeny internetowej, ponieważ znak towarowy słowny bezpośrednio odnosi się do nazwy, którą można zarejestrować jako domenę.

Szeroki zakres ochrony: Zastrzeżenie znaku słowno-graficznego oferuje szeroką ochronę przed użyciem przez inne podmioty identycznych lub myląco podobnych znaków w odniesieniu do tych samych lub podobnych towarów i usług.

Znak towarowy słowny - przykłady: „Coca-Cola” jest chroniona przed użyciem przez inne podmioty nazw myląco podobnych, jak „Koka-Kola”, w odniesieniu do napojów.

Minusy zgłoszenia znaku towarowego słownego:

Ryzyko opisowości: Jeśli znak towarowy jest zbyt opisowy dla towarów lub usług, może zostać odrzucony przez urząd (o opisowości piszemy jeszcze kilka akapitów niżej).

Ograniczenia w odróżnianiu: Bez elementów graficznych, znak słowny może mieć trudności z wyróżnieniem się, szczególnie jeśli w danej branży istnieje dużo podobnych znaków towarowych słownych; dodatkowo, nie można powoływać się na zdolność odróżniającą i odróżnianie od innych znaków towarowych w warstwie graficznej, co może być przeszkodą w rejestracji

Plusy zgłoszenia znaku słowno-graficznego:

Wzmocnienie odróżniającego charakteru: Dodanie elementu graficznego może pomóc w odróżnieniu marki, zwłaszcza gdy element słowny jest słabo odróżniający.

Atrakcyjność wizualna: Znak towarowy słowno-graficzny może przyciągać uwagę i być bardziej zapamiętywany przez konsumentów dzięki unikalnej kombinacji słów i grafiki.

Łatwiejsza ochrona w pewnych branżach: Dla niektórych sektorów, gdzie identyfikacja wizualna ma kluczowe znaczenie, znak towarowy słowno-graficzny może lepiej służyć ochronie marki.

Przykłady: kombinacja słowa „Nike” z charakterystycznym „swoosh” czyni markę natychmiast rozpoznawalną i zapamiętywaną

Minusy zgłoszenia znaku słowno-graficznego:

Skomplikowanie rebrandingu: Zmiany w identyfikacji wizualnej marki mogą wymagać zarejestrowania nowego znaku towarowego; z kolei nie zawsze będzie to możliwe, np. jeżeli na rynku w międzyczasie pojawi się więcej podobnych znaków towarowych.

Ograniczona ochrona w niektórych kontekstach: Poza domenami internetowymi, znak słowno-graficzny może być mniej skuteczny w sytuacjach, gdzie komunikacja marki odbywa się głównie przez tekst, na przykład w niektórych formach reklamy cyfrowej, gdzie ograniczenia techniczne uniemożliwiają efektywne wykorzystanie elementów graficznych.

Trudności w ochronie: Może być trudniejszy do ochrony w przypadku, gdy konkurencja używa podobnego elementu słownego w innej konfiguracji graficznej. Ponadto, w sytuacjach, gdzie istotne są tylko tekstowe warianty komunikacji, takie jak wyszukiwanie w internecie czy marketing w mediach społecznościowych, znak słowno-graficzny może nie oferować tak bezpośredniej ochrony jak znak słowny.

Krótko mówiąc, wybór między znakiem słownym a słowno-graficznym powinien być podyktowany strategią marki, docelowymi kanałami komunikacji i planowaną linią ochrony praw własności intelektualnej. Czasami decyzja o wyborze znaku towarowego słownego lub słowno-graficznego może być podobna do decyzji pomiędzy wzorem przemysłowym a znakiem towarowym, gdzie każdy typ oferuje odmienną formę ochrony i zastosowanie w prawie własności intelektualnej.

Czasami jednak nie będziemy mieli takiego wyboru ze względu na opisowość znaku. Czyli w jakich sytuacjach?

Opisowość znaku

Opisowość znaku towarowego (tak przyjmijmy na potrzeby tego newslettera) odnosi się do sytuacji, gdy znak opisuje charakter, cechy, jakość, ilość, przeznaczenie, wartość, pochodzenie geograficzne, czas produkcji towarów lub świadczenia usług lub inne cechy bezpośrednio związane z nimi. Opisowe znaki towarowe są z reguły trudne do zarejestrowania, ponieważ prawo wymaga, aby znaki towarowe służyły jako identyfikatory źródła towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa i odróżniały je od towarów lub usług innych przedsiębiorstw.

Rejestracja znaku słowno - graficznego

Urzędy patentowe i urzędy ds. własności intelektualnej, takie jak EUIPO, zazwyczaj odrzucają zgłoszenia znaków towarowych, które są zbytnio opisowe, ponieważ takie znaki powinny pozostać dostępne dla ogółu, aby móc swobodnie używać ich w celu opisu własnych towarów lub usług. Aby znak mógł zostać zarejestrowany, musi posiadać tzw. zdolność odróżniającą, czyli musi być w stanie identyfikować produkty lub usługi jednego przedsiębiorcy jako pochodzące od niego, a nie od innych przedsiębiorców.

W sytuacji opisowości znaku pozostaje nam zarejestrować znak słowno-graficzny.

Co daje lepszą ochronę?

KryteriumZnak towarowy słownyZnak towarowy słowno-graficznyDefinicjaZnak składający się wyłącznie z wyrazów, liter, cyfr lub ich kombinacji bez żadnych elementów graficznych.Znak zawierający połączenie elementów słownych i graficznych, takich jak loga, symbole, specjalne czcionki.Zakres ochronyOchrona obejmuje wyłącznie brzmienie i zapis.Chroni specyficzne połączenie słów i grafiki. Brak ochrony nowego logo w przypadku tzw. rebrandinguElastyczność użyciaBardzo elastyczny, ponieważ ochrona dotyczy samej nazwy niezależnie od jej stylizacji.Mniej elastyczny, ponieważ zmiana elementu graficznego lub stylu może wymagać nowej rejestracji.Zakres odróżnianiaOdróżnianie opiera się na unikalności słów i ich sekwencji.Odróżnianie opiera się na unikalnej kombinacji tekstów i grafik, co może zapewniać szerszą ochronę.ZastosowanieIdealny dla firm, które planują używać swojej nazwy w różnych kontekstach słownych.Idealny dla marek, które chcą silnie kojarzyć swój produkt lub usługę z określonym obrazem lub stylem.Rejestracja znakuProces rejestracji obejmuje formalne złożenie wniosku, który musi zawierać reprezentację znaku oraz listę towarów i usług, które mają być nim oznaczone. Rejestracja zależy od spełnienia wymogów dotyczących unikalności i różnorodności.Proces jest podobny, ale wymaga dodatkowej dokumentacji dotyczącej specyficznych elementów graficznych. Może to obejmować udowodnienie, że elementy graficzne same w sobie są unikalne i odróżniające się od innych już istniejących znaków na rynku.

Samo Prawo własności przemysłowej pozostawia otwarty katalog oznaczeń, które mogą zostać zarejestrowane jako znaki towarowe (mogą to być np. hologramy, multimedialne).

Startupy, niezależnie od ich branży, formy prawnej czy wielkości, od samego początku stają przed koniecznością przestrzegania Ogólnego Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO). RODO dotyczy każdego przedsiębiorcy, który w ramach swojej działalności gospodarczej przetwarza dane osobowe, co obejmuje szereg czynności od zbierania, przez przetwarzanie, aż po przechowywanie informacji identyfikujących osobę fizyczną.

Poznaj ofertę: Obsługa prawna dla startupów

Co oznacza przetwarzanie danych osobowych w kontekście startupu?

Dla wielu startupów, które często korzystają z technologii cyfrowych, takich jak aplikacje mobilne, e-commerce czy usługi internetowe, przetwarzanie danych osobowych jest nieodłącznym elementem ich działalności. Dane te mogą być pozyskiwane przez formularze kontaktowe na stronie internetowej, rejestracje użytkowników czy nawet przez samo użytkowanie aplikacji mobilnej. Niezależnie od tego, czy dane są wykorzystywane regularnie, czy okazjonalnie, każda taka działalność podlega pod przepisy RODO.

Kluczowe zasady RODO, które każdy startup powinien znać:

• Zasada legalności, rzetelności i przejrzystości - Dane osobowe powinny być przetwarzane legalnie, rzetelnie i w sposób zrozumiały dla osób, których dotyczą. To oznacza konieczność posiadania jasnej i legalnej podstawy do przetwarzania danych oraz informowania osób o sposobie i celu ich wykorzystania.
• Ograniczenie celu - Dane osobowe mogą być zbierane wyłącznie w konkretnym, wyraźnie określonym i legalnym celu. Nie wolno ich przetwarzać w sposób niezgodny z tymi celami.
• Minimalizacja danych - Należy zbierać tylko te dane, które są absolutnie niezbędne do realizacji określonych wcześniej celów.
• Dokładność - Dane muszą być dokładne i na bieżąco aktualizowane. Należy podjąć wszelkie rozsądne kroki, aby usunąć lub sprostować dane, które są nieprawidłowe.
• Ograniczenie przechowywania - Dane osobowe powinny być przechowywane tylko przez czas niezbędny do realizacji celu, dla którego zostały zgromadzone.
• Integralność i poufność - Dane osobowe muszą być przetwarzane w sposób zapewniający odpowiedni poziom bezpieczeństwa, włączając ochronę przed nieuprawnionym lub nielegalnym przetwarzaniem, przypadkową utratą, zniszczeniem lub uszkodzeniem.
• Rozliczalność - Administrator danych jest odpowiedzialny za przestrzeganie zasad RODO i musi być w stanie wykazać, że je przestrzega.

Dlaczego warto zwrócić uwagę na RODO na wczesnym etapie rozwoju startupu?

Przestrzeganie RODO nie tylko chroni przed ryzykiem wysokich kar finansowych, ale także buduje zaufanie i pozytywny wizerunek marki w oczach klientów i partnerów biznesowych. Wdrożenie zasad ochrony danych osobowych od początku działalności pozwala na uniknięcie błędów, które mogłyby później kosztować dużo czasu i zasobów.

Sprawdź nasze usługi: Kancelaria Prawna Warszawa

Umowa licencyjna na oprogramowanie jest to dokument, który określa warunki korzystania z danego programu komputerowego. Stanowi umowę między twórcą lub innym właścicielem oprogramowania a jego użytkownikiem lub klientem, w ramach której zostają określone zasady korzystania z niego, w tym prawa i obowiązki stron. Umowa ta jest kluczowym elementem w procesie zakupu, instalacji i użytkowania oprogramowania komputerowego. Umowa licencyjna nie przenosi praw autorskich do oprogramowania na korzystającego!

Rodzaje umów licencyjnych na oprogramowanie

W zależności od przyjętego kryterium, przykłady umów licencyjnych na oprogramowanie mogą się różnić. Można przyjąć ogólny podział, który jest uniwersalny i ma zastosowanie nie tylko do programów komputerowych, czyli np. licencje wyłączne i niewyłączne.

Licencja wyłączna to możliwość korzystania z oprogramowania w określony sposób przez jednego licencjobiorcę. Z kolei licencja niewyłączna pozwala na jednoczesne korzystanie z określonego programu także innym użytkownikom.

Możemy również podzielić licencje z uwagi na cel w jakim będziemy wykorzystywali oprogramowanie (użytek osobisty czy komercyjny), licencje open source (i tutaj mamy sporo tych licencji takie jak: MIT, Apache, GNU etc. i jeszcze wewnątrz podział na te copyleft i non-copyleft), czy z uwagi na czas: licencje na czas oznaczony, nieoznaczony.

Poznaj naszą ofertę: obsługa prawna dla startupów

Warunki umowy licencyjnej na oprogramowanie

Jakie są kluczowe elementy umowy licencyjnej na oprogramowanie?

Pomijając kluczowe elementy takie jak strony umowy, postanowienia końcowe etc., zazwyczaj są to:

• Zakres użytkowania oprogramowania (pola eksploatacji),
• Okres obowiązywania licencji (oznaczony/nieoznaczony),
• Opłaty związane z korzystaniem z oprogramowania/nieodpłatna,
• Zakres terytorialny,
• Uprawnienie do udzielania dalszych licencji (sublicencja) – jeżeli tego nie ma w umowie, to znaczy, że nie mamy do tego prawa,
• Ewentualne ograniczenia (np. dotyczące modyfikowania),
• Wsparcie techniczne, gwarancja lub udzielane na zasadzie „as is”, bez gwarancji,
• Warunki zakończenia umowy.

Jakie prawa i obowiązki wynikają z umowy licencyjnej na oprogramowanie?

Prawami użytkownika są tak naprawdę pola eksploatacji, na których można korzystać z oprogramowania np.: instalacja, uruchomienie. Inne to: czy użytkownik może udzielać sublicencji, na jakim terytorium ma prawo korzystać i przez jaki okres.

W zakresie obowiązków będą to opłaty i zwykle obowiązek przestrzegania opisanych ograniczeń lub działań zabronionych w stosunku do oprogramowania (np. odtwarzanie kodu źródłowego programu).

Jakie są typowe ograniczenia w umowie licencyjnej na oprogramowanie?

Typowe ograniczenia w umowie licencyjnej na oprogramowanie mogą obejmować:

• zakaz modyfikowania oprogramowania,
• ograniczenia co do liczby użytkowników lub urządzeń, na których można korzystać z programu,
• zakaz udzielania dalszej licencji,
• zakaz dokonywania inżynierii wstecznej,
• zakaz korzystania z programu na użytek komercyjny.

Przy czym to wszystko zależy od specyfiku programu, od umowy licencyjnej czy jest to licencja open source, EULA (która jest zwykle wzorcem dla wszystkich użytkowników) czy jest to umowa licencyjna wypracowana pod konkretnego klienta.

Czy umowa licencyjna na oprogramowanie chroni prawa autorskie?

Jeżeli mówimy o prawach autorskich do oprogramowania to należy podkreślić, że umowa licencyjna nie przenosi tych prawa na klienta czy użytkownika. Prawa pozostają przy właścicielu, a klient/użytkownik jest uprawniony do korzystania w zakresie określonym umową. Pamiętajmy też, że ochrona prawnoautorska do utworu (w tym wypadku do oprogramowania) jest nieformalna, to znaczy w tym kontekście, że nie wymaga zgłoszenia do jakiegokolwiek specjalnego organu. Twórca oprogramowania ta ochrona przysługuje z mocy prawa, nie musi tego nigdzie zgłaszać.

Sprawdź nasze usługi: Kancelaria Prawna Warszawa

EULA (End User License Agreement) – umowa licencyjna, przeznaczona dla użytkownika końcowego, czy inaczej również umowa licencyjna oprogramowania to dokument, który wiele osób pomija przy instalacji oprogramowania na swoich komputerach czy urządzeniach mobilnych. Warto przyjrzeć się bliżej, co tak naprawdę zawiera. Jest to istotne nie tylko z perspektywy użytkownika, ale również podmiotu zainteresowanego wdrożeniem określonego rozwiązania licencyjnego dla swojego programu.

Poznaj ofertę: obsługa prawna startup

Prawa autorskie i licencje oprogramowania

EULA mówi nam wprost, że własność intelektualna do programu należy do licencjodawcy (zwykle po prostu producenta), a w ramach dokumentu udzielana jest licencja. Stąd program nie jest sprzedawany, a płacimy za korzystanie z niego na określonych przez licencjodawcę zasadach.

Z uwagi na to, że EULA jest bardziej wzorcem umowy, to licencja, którą dostajemy jest licencją niewyłączną (bo przecież również inni użytkownicy „otrzymują” taką samą), zwykle będzie też nieprzenaszalna i ograniczona we wskazanym w EULA zakresie. Niekiedy w zależności od wybranej wersji programu, licencje te mogą się różnic (na czas nieoznaczony, oznaczony etc.).

Warunki korzystania z oprogramowania

Zobowiązania użytkownika w umowie licencyjnej to de facto warunki korzystania z programu. To właśnie tutaj określane są zasady, których musi przestrzegać użytkownik, aby móc z niego legalnie korzystać. Często są to informacje dotyczące tego, w jakim celu można używać programu, tj. czy jest on przeznaczony tylko do użytku osobistego czy też komercyjnego, czy można go modyfikować, udostępniać innym etc.

Dodatkowo, w EULA znajdziemy zasady użytkowania programu, które mówią nam, że licencja np. uprawnia do zainstalowania i używania jednej kopii programu na jednym urządzeniu, jakie inne działania są dozwolone, a jakie są zabronione podczas korzystania z oprogramowania.

Ograniczenia odpowiedzialności i brak gwarancji

Nie można również pominąć ograniczeń odpowiedzialności licencjodawcy. Mogą to być ograniczenia kwotowe, ale też wyłączenie odpowiedzialności za określone zdarzenia będące poza kontrolą licencjodawcy.

Oczywiście wszystko w granicach dozwolonych przez obowiązujące prawo. Ponadto, w EULA licencjodawca oświadcza często, że dostarcza program na zasadzie „as is”, czyli w tej konkretnej postaci, w jakiej został stworzony i nie udziela żadnych gwarancji. Oczywiście nie wyklucza to przypadków, gdy licencjodawcy też w ramach bogatszych pakietów udzielają dodatkowych usług wsparcia (usuwania awarii itp.).

Zgoda użytkownika na warunki licencji

Zwykle zgoda na zasady użytkowania programu określone w EULA następuje poprzez przystąpienie do korzystania i instalację programu lub po prostu kliknięcie przycisku typu „accept” itp. Pamiętajmy zatem, że zawsze warto poświęcić chwilę na zapoznanie się z jego zawartością, aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek w przyszłości. Zwróćmy też uwagę na możliwości zakończenia umowy i zasady rozliczenia z tym związane.

Przeczytanie lub uzyskanie kopii umowy licencyjnej dla konkretnego oprogramowania może być różne w zależności od sposobu, w jaki otrzymałeś oprogramowanie. Może to być w trakcie instalacji programu, a następnie w folderze instalacyjnym, na stronie internetowej producenta czy dodatkowo poprzez obsługę klienta.

Ograniczenia korzystania z programu

EULA często zawiera także informacje dotyczące ograniczeń w korzystaniu z programu. Mogą to być np. te dotyczące liczby urządzeń, na których można zainstalować oprogramowanie, czy te dotyczące zakazu podejmowania określonych działań, np. zakaz kopiowania lub dystrybucji programu bez zgody licencjodawcy, wykorzystywanie oprogramowania niezgodnie z prawem, zakaz odtwarzania kodu źródłowego etc. Jeżeli użytkownik jest zainteresowany szerszą licencją (np. w ramach kilku stanowisk) to często licencjodawcy oferują określone pakiety "skrojone" bardziej pod organizacje, umożliwiające rozszerzenie tego zakresu.

Każde naruszenie postanowień EULA, w szczególności praw do programu jest naruszeniem umowy (a niekiedy i przepisów prawa) i w zależności od charakteru naruszenia może uprawniać licencjodawcę do podjęcia określonych działań (od rozwiązania umowy po dochodzenie określonych roszczeń na drodze postępowania sądowego).

Pamiętajmy, że „EULA - umowa licencyjna” nie ma jako takiej definicji prawnej, jest po prostu umową licencyjną (i w tym zakresie można się posiłkować przepisami prawa), w związku z tym jej postanowienia mogą się różnić, co wynika zwykle ze specyfiki danego programu i przyjętego przez licencjodawcę modelu biznesowego, w tym licencyjnego.

Sprawdź nasze usługi: Kancelaria Prawna Warszawa

Licencje open source są licencjami otwartego oprogramowania, które można powiedzieć, że  zaspokajają potrzebę w zakresie poprawiania programów i dostosowywania do własnych potrzeb, a więc skupiają się na koncepcji współpracy. To wszystko pozwala na sprawny rozwój oprogramowania, a przede wszystkim jego ulepszanie.

Rodzaje licencji open source

W zależności od przyjętego kryterium podziału, rodzaje licencji mogą się różnić. Poniższy podział licencji open source odzwierciedla różnice w podejściu do swobód użytkowników i społeczności open source (licencje typu copyleft i non-copyleft).

Licencje copyleft nakładają pewne ograniczenia na sposób, w jaki oprogramowanie może być rozpowszechniane i modyfikowane:

• wymagają, aby wyniki rozwoju i modyfikacji oprogramowania były udostępniane na takich samych warunkach, jak oryginalne oprogramowanie,
• idea copyleft jest oparta na zasadzie, że wszystkie zmiany w kodzie źródłowym powinny być wolne i dostępne dla społeczności open source,
• przykłady licencji copyleft to GPLv2, GPLv3, AGPLv3.

Biblioteki z „ograniczoną” lub „słabą” licencją typu copyleft (np. MPL, LGPL), można włączać do projektów z dowolną licencją, pod warunkiem przestrzegania określonych w nich dodatkowych zasad.

Wybierając kod objęty licencją copyleft, przenosisz na swoje rozwiązanie ten sam rodzaj licencji. Oznacza to, że Twoje oprogramowanie, w którym wykorzystano elementy objęte copyleft, „zaraża” się warunkami oryginalnej licencji copyleft(tzw. "wirus copyleft"). Dzięki temu zostaje zachowana otwartość programu.

Z kolei, licencje non-copyleft (permisywne) są znacznie mniej restrykcyjne. Co prawda również wymagają zachowania informacji o prawach autorskich, ale pozwalają na dystrybucję na własnych warunkach, bez konieczności ujawniania kodu źródłowego. Przykłady takich licencji to MIT, Apache 2.0 czy BSD.

Poznaj naszą ofertę: Obsługa prawna startup

Zalety i wady licencji Open Source

Jeszcze przed wyborem odpowiedniej licencji open source warto zastanowić się jakie są zalety korzystania z licencji Open Source, jakie są wady, czy istnieją ryzyka związane z używaniem oprogramowania Open Source etc. Poniżej przedstawiamy (w uproszczeniu) najważniejsze z nich.

Zalety:

• Otwartość i dostępność. Oprogramowanie Open Source jest dostępne dla wszystkich bez ograniczeń, co sprzyja rozwojowi innowacyjnych rozwiązań, ich ulepszaniu i promuje otwartość w społeczności programistycznej;
• Licencje open source zwykle są po prostu bezpłatne lub wymagają niewielkich opłat licencyjnych. Nie zapominajmy jednak, że niektóre projekty open source mogą generować koszty związane z dostosowaniem, integracją lub wsparciem technicznym;
• Wymiana wiedzy. Licencje open source to często transfer wiedzy pomiędzy dobrymi developerami, co pozwala na udoskonalanie umiejętności;
• Nie musimy zapoznawać się z obszernymi warunkami licencyjnymi, ponieważ zwykle licencje open source opracowane są przez fundacje i organizacje (np. FSF) i mają swoje ustalone warunki licencyjne (dla przykładu warunki licencji MIT to niecała strona);
• Swoboda modyfikacji. Użytkownicy mają prawo do modyfikowania kodu źródłowego, co pozwala na dostosowanie oprogramowania do swoich indywidualnych potrzeb i wymagań;
• Współpraca społecznościowa. Model Open Source promuje współpracę między programistami i organizacjami, co może przyspieszyć rozwój oprogramowania i poprawić jego jakość;
• Bezpieczeństwo. Dostępność kodu źródłowego umożliwia przeglądanie i audytowanie oprogramowania przez społeczność, co może przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa i zaufania użytkowników (chociaż oczywiście nie zawsze);
• Elastyczność licencyjna. Istnieje wiele różnych typów licencji Open Source, co daje możliwość wyboru najlepszego dopasowania do konkretnych potrzeb i wymagań projektu.

Wady:

• Brak gwarancji i wsparcia. Oprogramowanie Open Source często nie oferuje oficjalnego wsparcia ani gwarancji, a odpowiedzialność jest mocno ograniczona;
• Potencjalne ograniczenia licencyjne. Niektóre licencje Open Source mogą narzucać pewne ograniczenia dotyczące sposobu wykorzystania oprogramowania, co może wymagać dokładnej analizy i zrozumienia warunków licencji;
• Możliwość nadużyć. Otwartość kodu źródłowego może być zarówno zaletą, jak i wadą, ponieważ umożliwia np. potencjalnym hakerom dostęp do wrażliwych informacji;
• Konieczność zarządzania społecznością. Projekty Open Source często wymagają zarządzania aktywną społecznością programistów, co może być czasochłonne i wymagać zaangażowania dodatkowych zasobów;
• Ryzyko fragmentacji. Ze względu na swobodę modyfikacji kodu źródłowego istnieje ryzyko fragmentacji projektu, co może prowadzić do powstania wielu różnych wersji oprogramowania, trudnych do zarządzania i utrzymania;
• Brak automatycznych aktualizacji oprogramowania.

Jak wybrać odpowiednią licencję Open Source dla projektu?

Przed wyborem odpowiedniej licencji open source dla Twojego projektu, warto zastanowić się:

• Jaka jest Twoja wizja projektu? Zastanów się, jakie są Twoje cele związane z projektem oraz jak chcesz, aby oprogramowanie było wykorzystywane i rozpowszechniane przez innych;
• Jakie są Twoje preferencje dotyczące dostępności kodu źródłowego? Zdecyduj, czy chcesz, aby Twój kod źródłowy był dostępny publicznie dla wszystkich, czy może preferujesz zachowanie pewnej kontroli nad jego dystrybucją;
• Czy chcesz, aby projekt był otwarty dla współpracy społecznościowej? Jeśli chcesz, aby Twój projekt był rozwijany przez społeczność programistów, warto wybrać licencję, która promuje otwartość i współpracę;
• Czy zależy Ci na tym, aby użytkownicy mogli modyfikować i rozpowszechniać oprogramowanie na własnych warunkach? Zastanów się, czy chcesz, aby użytkownicy mieli swobodę modyfikowania i rozpowszechniania Twojego oprogramowania bez konieczności stosowania tych samych warunków licencyjnych;
• Czy chcesz, aby Twoje oprogramowanie było wykorzystywane w komercyjnych projektach? Warto rozważyć, czy chcesz umożliwić korzystanie z Twojego oprogramowania w projektach komercyjnych i czy licencja open source, którą wybierzesz, będzie to umożliwiała;
• Jakie są Twoje obawy dotyczące odpowiedzialności i bezpieczeństwa? Przyjrzyj się warunkom licencji dotyczącym odpowiedzialności, bezpieczeństwa i gwarancji, aby upewnić się, że są one zgodne z Twoimi oczekiwaniami;
• Czy chcę, aby Twoje oprogramowanie było używane w innych projektach? Jeśli chcesz, aby Twoje oprogramowanie było używane w innych projektach jako np. komponent, warto wybrać licencję, która pozwala na integrację z innymi projektami;
• Czy chcesz, aby zmiany dokonywane w moim kodzie były udostępniane z powrotem społeczności? Jeśli tak, warto wybrać licencję typu copyleft;
• Czy stosujesz inne licencje open source? Należy pamiętać, że nie wszystkie licencje open source są ze sobą kompatybilne, warto to wcześniej zweryfikować.

Nie bez znaczenia pozostaje też fakt, że, jeżeli udostępniasz swój projekt jako pracownik firmy – korzystanie z open source może okazać się niemożliwe lub konieczna będzie zgoda pracodawcy. Podobnie zresztą w umowach b2b, gdzie np. oświadczasz, że jesteś twórcą wszystkiego, co tworzysz w ramach umowy i możesz przenieść do tego całość majątkowych praw autorskich.

W takim przypadku pamiętaj o zmianie swojego oświadczenia w umowie, poprzez wskazanie, że korzystasz w określonym zakresie z licencji open source i zleceniodawca będzie mógł z tego elementu korzystać na warunkach określonych tą licencją.

W przypadku wątpliwości w wyborze licencji warto zapoznać się szerzej z opcjami, udostępnionymi tutaj: https://choosealicense.com/.

Pamiętaj, że zmiana licencji w trakcie projektu nie jest niemożliwa (z zastrzeżeniem tego, co zostało już „wypuszczone” na określonej licencji open source), ale może okazać się skomplikowana. Zresztą, czym innym jest zmiana licencji na kompatybilną na nowe „wydania”, a czym innym ponowne licencjonowanie wszystkich istniejących kontrybucji. Jeżeli np. twoja obecna licencja jest licencją typu copyleft i nie jesteś jedynym właścicielem praw autorskich, nie możesz po prostu zmienić licencji swojego projektu na np. MIT.

Generalnie, w przypadku licencji permisywnej właściciele praw autorskich do projektu wyrazili z wyprzedzeniem zgodę na zmianę licencji. Dlatego pamiętaj, żeby dobrze zastanowić się nad doborem odpowiedniej licencji dla Twojego projektu już na początku.

Prawa autorskie w projekcie Open Source

Ważne. Dużo osób błędnie zakłada, że jeżeli określony kod jest wypuszczany na licencji Open Source to nie ma tutaj w ogóle praw autorskich. Pamiętajmy, że fakt udostępnienia oprogramowania na licencji open source nie oznacza, że jego twórca zrzeka się praw własności intelektualnej, to nadal jest licencja – a nie przeniesienie praw (!). Zresztą, licencje wymagają zachowania informacji o prawach autorskich.

Najpopularniejsze licencje Open Source

Poniżej przedstawiamy porównanie licencji Open Source (tych najpopularniejszych).

MIT

Naprawdę krótka i prosta licencja permisywna, wymaga jedynie zachowania informacji o prawach autorskich i licencji. Dzieła licencjonowane, modyfikacje i większe dzieła mogą być rozpowszechniane na innych warunkach i bez kodu źródłowego.

[table id=2 /]

Apache 2.0

Licencja permisywna, której główne warunki wymagają zachowania informacji o prawach autorskich i licencji. Współautorzy zapewniają wyraźne przyznanie praw patentowych. Dzieła licencjonowane, modyfikacje i większe dzieła mogą być rozpowszechniane na innych warunkach i bez kodu źródłowego.

[table id=3 /]

GNU General Public License v3.0

Silny copyleft, uprawnienia tej licencji są uwarunkowane udostępnieniem pełnego kodu źródłowego licencjonowanych dzieł i modyfikacji, które obejmują większe dzieła wykorzystujące licencjonowany utwór, w ramach tej samej licencji. Należy zachować informacje o prawach autorskich i licencjach. Współautorzy zapewniają wyraźne przyznanie praw patentowych.

[table id=4 /]

Licencje Open Source stanowią ważny element współczesnej społeczności programistycznej, zachęcając do otwartości, współpracy i innowacji. Jednakże, wymagają ostrożnego zarządzania i zrozumienia, aby maksymalnie wykorzystać korzyści płynące z tego modelu dystrybucji oprogramowania.

Sprawdź nasze usługi: Kancelaria Prawna Warszawa

Już od prawie trzech lat w Polsce funkcjonuje całkowicie nowy typ spółki- prosta spółka akcyjna (PSA). Obecnie mamy prawie 2500 PSA i można zauważyć tendencje wzrostową w ilości nowych PSA (na koniec 2022 mieliśmy około 1200 takich podmiotów).

PSA w swoim założeniu stanowi odpowiedź na postulaty dynamicznie rozwijającego się rynku start-up’ów i różne bolączki związane ze stosowaniem dotychczasowych form spółek kapitałowych: spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która jest relatywnie prosta, ale ma zbyt dużo cech spółki osobowej, która utrudnia funkcjonowanie w zmieniającym się rynku inwestycyjnym oraz spółki akcyjnej, która jest zbyt skomplikowana i droga w obsłudze, żeby swobodnie mogło ją udźwignąć młode przedsiębiorstwo.

W niniejszym artykule chciałabym przybliżyć z temat prostej spółki akcyjnej, aktualizując tym samym artykuł z 17 lipca 2019 roku. Jak uprzednio, nie jest to kompendium dogłębnie opisujące sposób funkcjonowania prostej spółki akcyjnej, ani komentarz do kodeksu spółek handlowych. A raczej opis istotnych kwestii, które mogą zainteresować uczestników ekosystemu startupowego – zarówno same startupy, jak również inwestorów.

Co nowego w prostej spółce akcyjnej?

KAPITAŁ AKCYJNY

Podstawową cechą, odróżniającą PSA od innych spółek kapitałowych oraz spółki komandytowo-akcyjnej jest brak kapitału zakładowego. Zastąpiono go kapitałem akcyjnym, będącym z jednej strony podobnym tworem, co kapitał zakładowy, a z drugiej – zupełnie innym.

Akcje nie stanowią bowiem części kapitału akcyjnego (jak można by wnioskować na podstawie jego nazwy). Kapitał akcyjny jest kapitałem podstawowym spółki, który nie dzieli się na akcje. Wysokość kapitału akcyjnego nie jest określana w umowie spółki. Do zmian wysokości kapitału akcyjnego nie stosuje się przepisów o zmianie umowy spółki. Oznacza to, że kapitałowi akcyjnemu nie możemy przypisać cechy stałości, co wiąże się też z tym, że mamy brak zakazu zwrotu wkładów i stosunkowo znaczną swobodę w zakresie wypłaty środków kapitału akcyjnego (KSH wprowadza nam tutaj pewne ograniczenia o, których mowa poniżej).

Minimalna wysokość kapitału akcyjnego to 1 złoty – i w takiej wysokości wystarczy go wnieść przy zakładaniu spółki. Ograniczenie kwoty gwarancyjnej mają potencjalnym wierzycielom rekompensować obowiązkowe wpłaty z wypracowanego zysku oraz wymóg przeprowadzania postępowania konwokacyjnego przy wypłatach z kapitału akcyjnego przekraczających 5% sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy.

WYPŁATY Z KAPITAŁU AKCYJNEGO

PSA rozluźnia nieco reżim dokonywania wypłat na rzecz akcjonariuszy, znany z innych spółek kapitałowych, z uwagi na możliwość nie tylko dokonywania podziału zysku (czyli dywidendy), ale również wypłat z kapitału akcyjnego. W zakresie dywidendy w zasadzie nie ma wielkich odstępstw w stosunku do znanych już modeli spółek kapitałowych.

Zupełnie inaczej sprawa ma się, jeśli chodzi o wypłaty z kapitału akcyjnego. Jest to nowa procedura, której wprowadzenie było możliwe z uwagi na większą płynność kapitału akcyjnego. Do dokonania wypłaty z kapitału akcyjnego konieczny jest wpis w rejestrze, choć przepisy regulujące wzywanie wierzycieli i postępowanie konwokacyjne stosuje się dopiero w momencie wypłaty przekraczającej 5% wartości zobowiązań wykazanych w ostatnim sprawozdaniu finansowym spółki, a także nie może prowadzić do utraty przez spółkę (w normalnych okolicznościach) zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych w terminie 6 miesięcy od dnia dokonania wypłaty. W pozostałym zakresie wypłata jest w zasadzie wolna od ograniczeń.

UPRZYWILEJOWANIA GŁOSOWE

PSA wprowadza dwie ciekawe zmiany dotyczące uprzywilejowania akcji w zakresie głosowania. Zniknął, znany ze spółki z o.o. czy spółki akcyjnej, limit głosów na akcje/udziały, teoretycznie więc na jedną akcję może przypadać nieograniczona liczba głosów, co wydaje się jednak mocno kontrowersyjne w kontekście ustawowej zasady równouprawnienia akcjonariuszy/wspólników.

Ponadto, mamy tzw. „akcje założycielskie” (nazwa jest o tyle myląca, że mogą być one emitowane również później, po utworzeniu spółki i przyznane innym akcjonariuszom niż pierwotni założyciele). Inkorporują one uprawnienie ich posiadaczy o treści zbliżonej do powszechnego na rynku VC mechanizmu antyrozwodnieniowego (anti-dilution), który w tym przypadku służy jednak nie zachowaniu udziału w kapitale spółki, ale zachowaniu prawa głosu.

Mechanizm ten działa w ten sposób, że uprawnieni z akcji założycielskich automatycznie, z każdą nową emisją akcji, uzyskują tyle nowych głosów, przypadających na istniejące akcje założycielskie, ile potrzebne jest, by ten uprawniony zachował tę samą wartość procentową głosów, jaką miał przed tą nową emisją.

Przykład: w spółce jest 100 akcji, w tym 51 założycielskich, które odpowiadają 51% głosów na walnym zgromadzeniu – na każdą akcję w spółce przypada jeden głos. Wszystkie akcje założycielskie posiada założyciel. Po pewnym czasie wyemitowane zostaje kolejne 100 zwykłych akcji, które nabywa akcjonariusz inny niż ten założyciel (np. nowy inwestor). W konsekwencji, bez konieczności dokonywania jakichkolwiek czynności przez spółkę czy akcjonariuszy, założyciel zachowuje prawo do 51% głosów, ale ponieważ zwiększyła się liczba akcji w Spółce, na każdą z akcji założycielskich należących do założyciela, przypada teraz nie 1, ale 2 głosy.

MODEL MONISTYCZNY

Wykonywanie funkcji zarządczych i nadzorczych w PSA może odbywać się albo w tradycyjnym modelu dualistycznym (zarząd + rada nadzorcza), albo w modelu monistycznym (rada dyrektorów).

Nie jest to pierwszy raz w naszym porządku prawnym, kiedy dostępny jest monistyczny model ładu korporacyjnego, dotąd jednak dostępny wyłącznie w ekstremalnie nie popularniej spółce europejskiej (obecnie zarejestrowanych w Polsce jest mniej niż 10 takich spółek), której założenie jest jeszcze bardziej problematyczne, niż spółki akcyjnej. Czym się on charakteryzuje? Zakłada istnienie (poza walnym zgromadzeniem) jednego organu spółki – znanej z systemów anglosaskich rady dyrektorów, która ma jednocześnie spełniać funkcje zarządcze i nadzorcze, co, w założeniu pozwala na nieco bardziej elastyczne delegowanie tych kompetencji, niż ma to miejsce w tradycyjnym modelu z zarządem oraz radą nadzorczą.

Rada dyrektorów składa się z dyrektorów wykonawczych (executive officers) oraz niewykonawczych (non-executive), w zależności od wewnętrznych regulacji spółki. Dyrektorzy niewykonawczy co do zasady sprawują stały nadzór nad działalnością spółki – ich uprawnienia w zasadzie odpowiadają tym, które przyznawane są radzie nadzorczej.

OBJĘCIE AKCJI ZA USŁUGI I PRACĘ

PSA charakteryzuje również zwiększenie udziału czynnika ludzkiego w budowaniu wartości spółki, czyli możliwość objęcia akcji w zamian za usługi lub pracę, świadczone na rzecz spółki. Jednocześnie jest to największym odstępstwem od dotychczasowych regulacji spółek kapitałowych. Praca i usługi nie miały dotąd zdolności aportowej w spółkach z o.o. i akcyjnej, a (szczególnie w środowisku startupowym), dzisiaj zespół jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o powodzeniu projektu, przy czym trudno jest go formalnie wycenić.

WYDŁUŻONY TERMIN POKRYCIA AKCJI, PRAWO POBORU

Pokrycie akcji nastąpić może w terminie trzech lat, niezależnie od rodzaju wkładu. Znów, jest to (możliwe, że nieświadomy) ukłon w stronę inwestorów, którzy do czasu wprowadzenia PSA, transzując inwestycje musieli korzystać bądź z ryzykownych form takiego działania (jak np. pożyczki konwertowalne), bądź z rozwiązań dość problematycznych z praktycznego punktu widzenia (kolejne podwyższenia kapitału). W PSA możliwe jest wypłacanie kolejnych transz w umówionych odstępach czasu.

Istnieje też możliwość wyłączenia prawa poboru w samej treści umowy spółki, bez konieczności podejmowania w tej sprawie odrębnej uchwały (która z kolei wymaga kwalifikowanej większości 4/5 głosów). Takie postanowienie gwarantuje pewność obrotu akcjami odformalizowując jednocześnie sam proces (zarząd nie musi wydawać opinii w sprawie uzasadnienia wyłączenia prawa poboru).

UPROSZCZONA LIKWIDACJA

PSA wprowadziło nam możliwość wykreślenia spółki z rejestru bez przeprowadzania procesu likwidacyjnego – zamiast niego majątek spółki i ogół jej praw i obowiązków przejmuje jeden z akcjonariuszy. Jest więc w szczególności osobiście odpowiedzialny wobec jej wierzycieli za zobowiązania tej spółki. Procedura ma w założeniu być krótsza niż tradycyjna likwidacja, choć w praktyce jej zastosowanie będzie pewnie ograniczone do „martwych” spółek z niewielkimi zobowiązaniami, względnie stanowić sposób na uwolnienie zarządu od ryzyka odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

Równolegle, przepisy są mniej restrykcyjne w stosunku do „normalnej” likwidacji – minimalny okres między ogłoszeniem, a podziałem majątku wynosi trzy, nie sześć miesięcy (a właściwie nie jest on określony, trzy miesiące to jednak termin na zgłaszanie się wierzycieli – spółka zaś dopiero po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli może zostać wykreślona z rejestru).

WARUNKOWA EMISJA AKCJI – UPROSZCZENIE DLA ESOP I VESTINGU

PSA przewiduje możliwość przeprowadzane warunkowej emisji akcji, która jest bardzo ciekawym rozwiązaniem przy projektowaniu programów opcyjnych lub regulowaniu vestingu założycieli (jeśli będzie go żądał inwestor). Warunkowa emisja akcji przypomina warunkowe podwyższenia kapitału w spółce akcyjnej. Emisja taka, w nowym wariancie (poza dostępnymi, ale znanymi już ze spółki akcyjnej warrantami subskrypcyjnymi i obligacjami zamiennymi), realizowana jest w celu wykonania uprawnień, wynikających dla przyszłych akcjonariuszy z tytułu umów zawartych przez nich ze spółką. Objęcie przez nich wyemitowanych akcji jest odformalizowane i wymaga tylko złożenia spółce pisemnego oświadczenia, a następnie spółka składa w tym przedmiocie wniosek do KRS.

Oczywiście, wszystko wymaga uprzedniej uchwały walnego zgromadzenia o warunkowej emisji akcji, wyrażonej większością 3/4 głosów, a sama ustawa nie precyzuje formy, w jakiej powinna zostać zawarta umowa uprawniająca do objęcia akcji w ramach warunkowej emisji, w związku z tym wystarczająca będzie dla ustalenia wzajemnych praw i zobowiązań w tym zakresie nawet wymiana maili.

KRYTYKA

W naszej ocenie regulacje PSA zawierają również rozwiązania mniej przemyślane.

Po pierwsze, podobnie jak spółka z o.o., akcje PSA również nie mogą być przedmiotem oferty publicznej i wprowadzane na giełdę ani do alternatywnego systemu obrotu. Do tego celu prosta spółka akcyjna musi być przekształcona w spółkę akcyjną – niestety, przepisy regulujące przekształcenie w spółkę akcyjną nie uległy uproszczeniu.

Dodatkowo, spółka prowadzić musi rejestr akcjonariuszy i jej akcje muszą być w formie zdematerializowanej. Co do tych kwestii można mieć zastrzeżenia. W kontekście niemożliwości obracania akcjami PSA na giełdzie ich obowiązkowa dematerializacja wydaje się zwyczajnie bezcelowa. Do KRS i tak składana jest lista akcjonariuszy, a w CRBR widnieć muszą wszyscy istotni akcjonariusze PSA, w związku z czym trudno się zgodzić z tezą o tajności akcjonariatu, który gwarantować miałby brak dostępu do rejestru akcjonariuszy osób trzecich. Na plus należy wskazać brak procedury dematerializacji charakterystycznej dla papierów wartościowych i ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Rejestry akcjonariuszy będą prowadzić notariusze albo firmy inwestycyjne w formie elektronicznej, która może mieć formę rozproszonej i zdecentralizowanej bazy danych (np. w sieci blockchain), co wiąże się z określonym dodatkowym kosztem ponoszonym przez spółkę. W praktyce więc obrót akcjami w PSA jest łatwiejszy, jednak nadal niedostatecznie swobodny.

Poniżej przedstawiamy krótką tabelę, obrazującą podstawowe różnice między spółką z o.o. a prosta spółka akcyjna

Przedmiot regulacjiSpółka z o.o.PSA ZarządzanieModel dualistyczny (zarząd i fakultatywna RN)Model dualistyczny lub monistyczny (możliwe powołanie rady dyrektorów)Minimalny kapitał podstawowy5.000 zł1 złZbywalność praw udziałowychW formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym (dla spółek s24, również w formie elektronicznej na podstawie udostępnionego formularza)Kluczowe znaczenie ma wpis w rejestrze akcjonariuszy; odformalizowany obrót, do przeniesienia własności akcji wystarczy forma dokumentowaZgromadzenie wspólników/akcjonariuszyMożliwe uczestnictwo za pomocą środków porozumiewania się na odległośćMożliwe uczestnictwo za pomocą środków porozumiewania się na odległośćWarunkowe podwyższenieNiemożliwe do wykonaniaMożliwe w trzech formach (warranty subskrypcyjne obligacje zmienne i objęcie akcji na podstawie umowy ze spółką)LikwidacjaNajwcześniej 6 miesięcy od dnia ogłoszenia o otwarciu likwidacji w MSiGNajwcześniej 3 miesiące od dnia ogłoszenia o otwarciu likwidacji w MSiG; alternatywnie możliwe rozwiązanie bez likwidacji, przez przejęcie majątku wraz ze zobowiązaniami spółki przez akcjonariuszaWypłaty na rzecz wspólnikówDywidenda (ew. zaliczka na poczet dywidendy)Możliwe wypłaty z kapitału akcyjnego niezależnie od wypłat dywidendyJawność wspólnikówW rejestrze KRS nie ujawnia się wspólników posiadających mniej niż 10% udziałów w spółce; do KRS składa się listę wspólników z informacją o wszystkich wspólnikach w spółceW rejestrze KRS nie ujawnia się akcjonariuszy spółki.Do KRS składana jest jednak lista wszystkich akcjonariuszy. Dodatkowo spółka prowadzić musi rejestr akcjonariuszyUprzywilejowanie głosoweNie więcej niż 3 głosy na udziałNa jedną akcję może w teorii przypadać nieograniczona liczba głosów; akcje założycielskie automatycznie zwiększają liczbę przypadających na nie głosów w razie emisji nowych akcjiWkładyPieniężne lub niepieniężne, z wyłączeniem praw niezbywalnych i świadczenia pracy lub usługŚwiadczenie pracy lub usług może być wkładem do spółki

Test przedsiębiorcy, czyli weryfikacja czy przedsiębiorca prowadzący indywidualną działalność gospodarczą nie jest de facto pracownikiem jakiejś firmy, dalej nie znajduje się w systemie prawnym. Jednak w LAWMORE zrobiliśmy nasz własny test.

Zebraliśmy kluczowe, w naszej ocenie, zagadnienia, które związane są z cechami charakterystycznymi stosunku pracy oraz działaniami jako mikroprzedsiębiorca.

A oto test, na pytania należy odpowiadać TAK lub NIE:

1. miejsce wykonywania umowy - czy osoba współpracująca ma ściśle określone miejsce realizacji zadań? (tak/nie);
2. czas wykonywania umowy- czy osoba współpracująca jest zobowiązana do realizacji czynności w ściśle określonych godzinach? (tak/nie);
3. odpowiedzialność - czy odpowiedzialność osoby współpracującej jest znacząco ograniczona w porównaniu do typowej odpowiedzialności przedsiębiorcy? (tak/nie);
4. osoba wykonująca umowę - czy istnieją postanowienia wymagające osobistego wykonywania umowy przez kontraktora? (tak/nie);
5. benefity - czy osoba na umowie b2b otrzymuje takie same lub bardzo zbliżone benefity, jak pracownicy firmy? (tak/nie);
6. kontrola - czy praca jest realizowana bez bezpośredniej kontroli ze strony zleceniodawcy? (tak/nie);
7. liczba klientów - czy osoba współpracująca wystawia faktury tylko dla jednego klienta, sugerując stałą współpracę na poziomie pełnego etatu? (tak/nie).

Jeśli na dużą część pytań odpowiedź brzmi “tak”, istnieje zwiększone ryzyko, że ZUS może uznać umowę za umowę o pracę.

Trzeba jednak pamiętać, że ZUS prócz brania pod lupę umowy, będzie też prowadził wywiad i inne działania związane z określeniem stanu faktycznego - czyli jak w rzeczywistości umowa jest wykonywana.

Z dumą informujemy, że kancelaria prawna Lawmore została wyróżniona w zakresie doradztwa prawnego przy transakcjach VC w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.Pitchbook opublikował raporty zgodnie z którymi nasza kancelaria przy uwzględnieniu 13 transakcji w rankingu za 2023 zajęła 3 miejsce w regionie CEE.To dla nas duże wyróżnienie – serdecznie dziękujemy wszystkim naszym Klientom za dotychczasowe zaufanie.

Miło nam poinformować, że po raz kolejny, nasza kancelaria wzięła udział w opracowaniu części prawnej raportu podsumowującego  transakcje na polskim rynku venture capital (VC) w 2023 roku. Raport został opracowany przez PFR Ventures i fundusz inwestycyjny Inovo VC. W minionym roku, rynek VC w Polsce doświadczył zmniejszenia wartości inwestycji do poziomu 2,1 mld PLN, co odzwierciedla globalne wyzwania ekonomiczne, skutkując 42% spadkiem w porównaniu do roku poprzedniego. Analiza wykazała, że 399 firm otrzymało finansowanie przez polskie i zagraniczne fundusze na łączną sumę 466 mln, co zaowocowało 438 transakcjami.

Wyjątkowym zdarzeniem na rynku było osiągnięcie przez ElevenLabs statusu jednorożca dzięki pozyskaniu około 74 mln EUR. Ta transakcja nie tylko podkreśla potencjał polskich startupów, ale również wskazuje na wzrost zainteresowania międzynarodowych funduszy takich jak Andreessen Horowitz i Sequoia Capital w polskim ekosystemie.Raport zwraca również uwagę na strukturę rynku, gdzie przeważały inwestycje zalążkowe (380 transakcji), a liczba rund serii A wzrosła o 27%.

Zauważalny był jednak spadek w rundach serii B o 70%, co wskazuje na zmianę dynamiki inwestycyjnej. Średnia wartość transakcji zmalała z 1,4 mln euro w 2022 roku do 1 mln euro, co świadczy o obniżeniu wycen innowacyjnych przedsiębiorstw. Istotnym elementem analizy jest również rola funduszy PFR Ventures, które uczestniczyły w 137 z 438 transakcji, oraz Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR), z 148 transakcjami, co podkreśla ich znaczenie w sektorze seed. Obserwuje się także ciągłe zainteresowanie inwestycji w sektorze firm zajmujących się innowacjami w ochronie zdrowia, stanowiące 15,8% wszystkich transakcji, oraz dominację modelu SaaS.Raport uwypukla również wyzwania na rynku pracy dla startupów, gdzie 9 z 19 firm, które pozyskały najwięcej finansowania VC, zmniejszyło liczbę pracowników pełnoetatowych, mimo utrzymania się stabilnej łącznej liczby zatrudnionych.