Forma umowy przenoszącej prawa do artystycznych wykonań

W świecie nowoczesnej sprzedaży i marketingu, wykorzystanie wizerunku czy głosu artysty - aktora, lektora czy muzyka - jest codziennością. Oczywiście nie musi chodzić tylko o produkcję materiałów promocyjnych - artystyczne wykonanie jest wszędzie: w teatrze, filmie, tańcu, radiu. W niektórych okoliczności kluczem umowy z artystą jest skuteczne nabycie praw.

‍

Błąd w formie umowy może sprawić, że mimo zapłaty wynagrodzenia, Twoja firma nie nabędzie praw do artystycznego wykonania, a jedynie uzyska ograniczoną licencję lub – w najgorszym scenariuszu – umowa okaże się nieważna.

‍

Oto co musisz wiedzieć o formie umowy z artystą wykonawcą, bazując na aktualnych przepisach i orzecznictwie.

‍

Podstawowa zasada: papier lub kwalifikowany podpis

Zgodnie z ustawą, umowa o przeniesienie majątkowych praw autorskich wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Zasada ta, poprzez odpowiednie odesłanie w przepisach, stosuje się wprost również do umów przenoszących prawa do artystycznych wykonań

‍

Co to oznacza w praktyce dla Twojej firmy?

• Klasyczna forma pisemna wymaga złożenia własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli.
• Możecie też użyć kwalifikowanego podpisu elektronicznego. To nowoczesna i bezpieczna alternatywa. Złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej, opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, jest równoważne z formą pisemną
• Do zawarcia umowy wystarczy wymiana dokumentów, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron

‍

Uwaga na pułapkę technologiczną:

Jako osoba innowacyjna, prawdopodobnie korzystasz z systemów typu DocuSign czy Adobe Sign. Pamiętaj jednak, że zwykły podpis elektroniczny lub forma dokumentowa (np. skan przesłany mailem, potwierdzenie w systemie CRM) są niewystarczające do przeniesienia praw. Niezachowanie formy pisemnej lub kwalifikowanej elektronicznej skutkuje bezwzględną nieważnością umowy w zakresie przeniesienia praw

‍

Skutki błędu: czy umowa jest bezwartościowa?

Jeśli umowa została zawarta w niewłaściwej formie (np. tylko mailowo), nie dochodzi do skutecznego przeniesienia praw na Twoją firmę. Czy to oznacza paraliż projektu?

‍

Sądy i doktryna dopuszczają w takich sytuacjach tzw. konwersję nieważnej czynności prawnej. Przyjmuje się, że jeśli strony miały zamiar współpracować, nieważna umowa o przeniesienie praw może zostać uznana za umowę licencji niewyłącznej. Dzieje się tak dlatego, że licencja niewyłączna może być zawarta w dowolnej formie, nawet w sposób dorozumiany.

‍

Ryzyko biznesowe:

Konwersja na licencję to jedynie "koło ratunkowe". Jako inwestor wiesz, że licencja niewyłączna jest aktywem o znacznie niższej wartości niż pełne nabycie praw:

1. Nie masz wyłączności na dany materiał (artysta może sprzedać to samo wykonanie konkurencji).
2. Konwersja nie zawsze jest możliwa – zależy od rzeczywistego zamiaru stron i szczegółów sprawy.

‍

Specyfika produkcji audiowizualnych

Jeżeli Twoje spółki produkują reklamy wideo, kluczowy jest art. 87 ustawy o prawie autorskim. Reguluje on sytuację zawarcia umowy z artystą wykonawcą (np. aktorem) o współudział w realizacji utworu audiowizualnego.

• Jeśli umowa nie stanowi inaczej, zawarcie takiej umowy przenosi na producenta (Twoją firmę) prawa do rozporządzania i korzystania z wykonania w ramach tego utworu
• Przepis ten ma ułatwić producentowi eksploatację filmu i zabezpieczyć jego interesy, eliminując konieczność ciągłych negocjacji
• Mimo tego ułatwienia, umowa o współudział w realizacji utworu audiowizualnego również powinna być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności

‍

Producent nabywa te prawa z chwilą powstania artystycznego wykonania. Należy jednak pamiętać, że nabycie to dotyczy pól eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy

‍

Co dokładnie nabywasz?

Pamiętaj, że przedmiotem obrotu są majątkowe prawa pokrewne. Artyście przysługuje wyłączne prawo do korzystania z wykonania i rozporządzania nim na polach takich jak:

• utrwalanie i zwielokrotnianie (wytwarzanie egzemplarzy),
• obrót egzemplarzami,
• rozpowszechnianie (nadawanie, reemitowanie, udostępnianie w internecie – VOD/streaming).

‍

Katalog pól eksploatacji w przypadku artystów wykonawców jest zamknięty. Oznacza to, że Twoja umowa powinna precyzyjnie odnosić się do pól wymienionych w ustawie, aby zapewnić pełne bezpieczeństwo prawne.

‍

Prawa osobiste (np. do nazwiska czy nienaruszalności wykonania) są niezbywalne i pozostają przy artyście.

‍