Ryzyka podatkowe programów motywacyjnych w świetle aktualnych interpretacji

Programy motywacyjne, takie jak opcje na akcje, akcje fantomowe (phantom shares), premie uzależnione od wyników czy inne formy wynagrodzenia zmiennego, są powszechnie stosowane przez przedsiębiorstwa w celu zwiększenia zaangażowania pracowników i kadry zarządzającej. Jednak decyzja Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) z lutego br. (sygn. DKP16.8082.7.2024) pokazuje, że granica między efektywnym motywowaniem a niedozwoloną optymalizacją podatkową może być cienka.

‍

Co dokładnie zarzucił KAS analizowanemu programowi?

1. Brak realnego charakteru motywacyjnego. Program opierał się na przyznaniu akcji po cenie nominalnej, które miały być następnie odkupione przez spółkę po znacznie wyższej wartości księgowej. W opinii KAS nie miało to nic wspólnego z przyszłymi celami czy ryzykiem biznesowym, lecz stanowiło w praktyce dodatkowe wynagrodzenie za minione wyniki finansowe.
2. Brak rzeczywistego ryzyka inwestycyjnego. Przez zagwarantowanie odkupu akcji po ustalonej cenie księgowej, która wielokrotnie przewyższała cenę nominalną, KAS stwierdził, że program był całkowicie pozbawiony ryzyka inwestycyjnego, co stanowi istotne naruszenie zasad programu motywacyjnego opartego na akcjach.
3. Finansowanie ze środków kapitału rezerwowego. Decyzja KAS wskazała, że finansowanie odkupu akcji ze środków zgromadzonych wcześniej na kapitale rezerwowym spółki (z zysków z lat ubiegłych) może negatywnie wpływać na stabilność finansową przedsiębiorstwa. Takie działania postrzegane są jako potencjalnie szkodliwe dla bezpieczeństwa finansowego firmy.

‍

Organy podatkowe koncentrują się przede wszystkim na trzech kluczowych aspektach:

‍

Moment powstania przychodu

‍

Ustalenie, kiedy uczestnik programu powinien rozpoznać przychód podatkowy - czy już w momencie przyznania instrumentu motywacyjnego (np. opcji na akcje), czy dopiero w momencie jego realizacji lub zbycia. To rozróżnienie wpływa na termin zapłaty podatku.

‍

Rodzaj przychodu

‍‍

Klasyfikacja przychodu jako:

• ze stosunku pracy,
• z działalności wykonywanej osobiście,
• czy z kapitałów pieniężnych.

‍

Każda z tych kategorii wiąże się z innymi stawkami podatkowymi, obowiązkami płatnika oraz potencjalnymi składkami ZUS.

‍

Koszty uzyskania przychodu

‍

Możliwość zaliczenia wydatków poniesionych na wdrożenie i obsługę programu do kosztów uzyskania przychodu. Obejmuje to np. koszty obsługi prawnej, adminsitracyjnej lub nabycia akcji w celu przekazania ich pracownikom.

‍

Fiskus przywiązuje dużą wagę do rzeczywistego charakteru i celu programu motywacyjnego. Jeżeli dana konstrukcja służy głównie optymalizacji podatkowej, a nie rzeczywistemu motywowaniu pracowników, może zostać zakwestionowana jako sztuczna i sprzeczna z zasadą rzetelnego rozliczenia podatku.

‍

Przykładowo, jeżeli wynagrodzenie wypłacane pracownikowi zostaje „przebrane” w formę programu akcyjnego, bez realnego ryzyka rynkowego czy uzależnienia od wyników, urząd może zakwalifikować to jako obejście prawa podatkowego. W skrajnym przypadku -zastosować klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania.

‍

Co zatem warto zrobić, żeby uniknąć podobnych problemów?

• Przeprowadzić szczegółowy audyt podatkowy przed wdrożeniem programu, oceniając ryzyko zarzutów o optymalizację.
• Zapewnić realne powiązanie programu z celami przyszłymi np. uzależnić odkup akcji od faktycznych wyników osiągniętych przez firmę w przyszłych okresach.
• Ustalić zasady rynkowe odkupu akcji, eliminując sztuczne zawyżenie wartości księgowej, które prowadzi do zarzutu braku ryzyka inwestycyjnego.

‍

Jeżeli chcesz upewnić się, że Twój program nie spotka się z zarzutami ze strony organów skarbowych, skontaktuj się z nami - pomożemy Ci uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek podatkowych.