Share Purchase Agreement (SPA)

W świecie transakcji M&A (Mergers & Acquisitions), czyli fuzji i przejęć, kluczowym dokumentem regulującym sprzedaż udziałów spółki jest Share Purchase Agreement (SPA). To znacznie więcej niż tylko umowa sprzedaży udziałów – to kompleksowy kontrakt, który precyzyjnie określa warunki nabycia udziałów spółki, chroniąc interesy zarówno sprzedającego, jak i kupującego. Zrozumienie jego struktury, klauzul i procesu negocjacji jest fundamentalne dla każdego, kto planuje zbycie udziałów lub przejęcie spółki.

‍

Co to jest SPA (Share Purchase Agreement)?

Share Purchase Agreement (w polskim tłumaczeniu często jako umowa sprzedaży udziałów lub umowa nabycia udziałów spółki) to prawnie wiążący dokument, który formalizuje sprzedaż udziałów (lub akcji) w spółce od jednego podmiotu (sprzedającego) do drugiego (kupującego). W odróżnieniu od transakcji aktywami, gdzie sprzedawane są poszczególne składniki majątku, SPA dotyczy sprzedaży samej spółki poprzez przeniesienie własności jej udziałów. Jest to fundamentalny dokument w transakcjach kapitałowych i stanowi podstawę dla wszelkich przejęć spółek.

‍

Jakie są najważniejsze elementy umowy SPA?

SPA to zazwyczaj rozbudowany dokument, zawierający wiele klauzul chroniących interesy stron. Oto najważniejsze elementy, które typowo zawiera polska Umowa sprzedaży udziałów:

1. Strony umowy: Pełne dane identyfikacyjne sprzedającego (lub sprzedających) i kupującego (lub kupujących) – osoby fizyczne, firmy, fundusze.
2. Przedmiot sprzedaży: Precyzyjne określenie liczby i rodzaju udziałów (lub akcji) będących przedmiotem transakcji, a także spółki, której te udziały dotyczą.
3. Cena: Określenie wartości transakcji. Cena może być stała, zmienna (np. w zależności od wyników spółki po transakcji - earn-out), czy też korygowana na podstawie danych finansowych z dnia zamknięcia transakcji (closing).
4. Oświadczenia i Zapewnienia (Representations and Warranties): Kluczowy element SPA. Sprzedający składa szereg oświadczeń dotyczących stanu faktycznego i prawnego spółki, jej aktywów, zobowiązań, sytuacji prawnej, podatkowej, pracowniczej, etc. Są to swoiste gwarancje, na podstawie których kupujący podejmuje decyzję o nabyciu. Przykładem mogą być oświadczenia o braku ukrytych zobowiązań czy braku toczących się postępowań sądowych.
5. Klauzule Indemnifikacyjne (Indemnification): Postanowienia regulujące odpowiedzialność sprzedającego za naruszenie oświadczeń i zapewnień lub za inne wskazane w umowie zdarzenia (np. ryzyka podatkowe, ekologiczne). Określają limit odpowiedzialności, okres, w którym odpowiedzialność obowiązuje, oraz procedurę zgłaszania roszczeń.
6. Warunki zawieszające (Conditions Precedent): Zdarzenia, które muszą nastąpić przed zamknięciem transakcji biznesowej (closing). Mogą to być np. uzyskanie zgody organów regulacyjnych, zgody zarządu, zgody wspólników, zbycie aktywów, czy przeprowadzenie due diligence przed kupnem z satysfakcjonującym wynikiem.
7. Data Zamknięcia Transakcji (Closing): Określenie, kiedy nastąpi faktyczne przeniesienie własności udziałów i płatność ceny. Może to być konkretna data lub dzień, w którym spełnione zostaną wszystkie warunki zawieszające.
8. Klauzule ograniczające odpowiedzialność: Postanowienia limitujące odpowiedzialność sprzedającego (np. cap na odszkodowania).
9. Postanowienia dotyczące prawa właściwego i rozstrzygania sporów: Określenie jurysdykcji i sposobu rozwiązywania ewentualnych konfliktów (sądy powszechne, arbitraż).
10. Koszty i opłaty: Kto ponosi koszty transakcji (np. opłaty notarialne, doradcze).

‍

Jakie są typowe zabezpieczenia w umowie SPA?

Klauzule zabezpieczające w SPA mają na celu ochronę interesów kupującego przed ryzykami związanymi z nabyciem spółki. Najczęściej spotykane to:

• Oświadczenia i zapewnienia (Representations and Warranties): Jak wspomniano, to podstawowe zabezpieczenie.
• Klauzule indemnifikacyjne (Indemnification): Zobowiązanie sprzedającego do zapłaty odszkodowania w przypadku naruszenia oświadczeń i zapewnień lub wystąpienia określonych w umowie ryzyk.
• Escrow: Część ceny sprzedaży może być zdeponowana na specjalnym rachunku powierniczym (escrow) na określony czas po closing. Zdeponowane środki mogą zostać użyte na pokrycie ewentualnych roszczeń kupującego.
• Gwarancje bankowe/poręczenia: Sprzedający może być zobowiązany do udzielenia dodatkowych gwarancji finansowych.
• Ograniczenia zbywalności udziałów (dla pozostałych wspólników): W przypadku, gdy nie wszystkie udziały są przedmiotem sprzedaży, w SPA mogą znaleźć się postanowienia dotyczące pozostałych wspólników (np. klauzule lock-up, tag-along, drag-along).
• Zastrzeżenia warunkowe (Earn-out): Część ceny jest uzależniona od przyszłych wyników spółki, motywując sprzedającego do dalszego zaangażowania.

‍

Czy umowa SPA wymaga formy aktu notarialnego?

Nie, sama umowa sprzedaży udziałów (SPA) nie wymaga formy aktu notarialnego. Wymaga jedynie formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Oznacza to, że strony podpisują umowę na piśmie, a notariusz potwierdza autentyczność ich podpisów. Jest to istotna różnica w porównaniu np. do sprzedaży nieruchomości, gdzie wymagana jest forma aktu notarialnego sporządzonego przez notariusza.

‍

Czym jest due diligence w kontekście SPA?

Due diligence to kompleksowe badanie prawne, finansowe, podatkowe, operacyjne i strategiczne spółki, którą zamierza się nabyć. Jest to kluczowy etap przed zawarciem SPA, który ma na celu:

• Identyfikację ryzyk: Ujawnienie potencjalnych problemów prawnych, finansowych, podatkowych, środowiskowych, które mogą wpłynąć na wartość spółki lub jej funkcjonowanie po przejęciu.
• Potwierdzenie danych: Weryfikacja informacji dostarczonych przez sprzedającego.
• Ocena wartości: Zebranie danych niezbędnych do precyzyjnej wyceny udziałów.
• Wpływ na SPA: Wyniki due diligence mają bezpośredni wpływ na treść umowy SPA, w szczególności na oświadczenia i zapewnienia sprzedającego i klauzule zabezpieczające.

Due diligence jest zazwyczaj przeprowadzane przez zespół ekspertów (prawników, księgowych, doradców podatkowych) działających na zlecenie kupującego.

Podsumowując, Share Purchase Agreement to złożony i niezwykle ważny dokument w każdej transakcji M&A. Jego staranne przygotowanie, dogłębne due diligence i profesjonalne negocjacje warunków nabycia firmy są kluczowe dla sukcesu przejęcia spółki i minimalizacji ryzyka dla obu stron.

‍